مدتی قبل مجله اینترنتی اسرارنامه ، ضمن بازنشر خبری کوتاه درباره علاقه مندی گردشگران اروپایی به کویرهای مرکزی ایران و اولویت آنان برای بازدید از مناطق کویری نسبت به دیگر جلوه های طبیعت ایران، به این نکته اشاره کرد که کویر مزینان در شهرستان داورزن و در غرب منطقه سبزواربزرگ به واسطه تعلق داشتن به خاندان مشهور و با عظمت شریعتی از استعداد بالایی برای تبدیل شدن به یک جاذبه مهم گردشگری در میان کویرهای ایران برخوردار است.

آن مطلب اسرارنامه چند روز بعد ، مورد استقبال وبلاگ شاهدان کویر مزینان قرار گرفت و آقای علی مزینانی عسکری همشهری فرهیخته مان در بسط و گسترش یادداشت اسرارنامه ، مقاله مفصلی نوشت که در آن راهکار های پیشنهادی خوبی برای بهره برداری از ظرفیت های کویر تاریخی مزینان ارائه شده بود.

اینک به مناسبت نزدیک شدن به ایام سالروز درگذشت دکتر علی شریعتی که همه نگاه ها به زادگاه او مزینان و مراسم بزرگداشتی که طبق روال همه سال های گذشته در این روستا برگزار خواهد شد، دوخته شده است، مناسب است نگاهی نیز به این مقاله مفصل شاهدان کویر مزینان داشته باشیم و راه های بهره برداری هر چه بیشتر از ظرفیت های گردشگری کویر در این منطقه از کشور را مرور کنیم :

 برای آبادانی سبزوار ، کویر مزینان را دریابید
 

چند روز پیش خبری در خبرگزاری های رسمی از جمله خبرگزاری مهر منتشر شد که در آن از امضاء تفاهم نامه مشترک همکاری به منظور توسعه طبیعت گردی پایدار و تقویت زیرساخت های کشور درحوزه گردشگری و محیط زیست توسط معصومه ابتکارˈ معاون رییس جمهوری و رییس سازمان حفاظت محیط زیست و ˈ مسعود سلطانی فرˈ معاون رییس جمهوری و رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خبر دادند.

پس از امضاء این تفاهم نامه رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران را به لحاظ جاذبه های گردشگری جزو 10 تا 12 کشور اول دنیا دانست و گفت: عرصه کویری جنوب و مرکز کشور مقصد اصلی توریست های اروپایی است.

سلطانی فر در ادامه افزود : امروزه گردشگری به صورت عمومی دنبال نمی شود بلکه گردشگرها تخصصی شده اند و اکنون گردشگر مذهبی ، علمی و حتی شکار داریم که قطعا با توسعه این صنعت زمینه اشتغالزایی در کشور بیش از پیش فراهم می شود.

وی ادامه داد:عرصه طبیعی کشور دربخش کویرهای جنوب و مرکز بسیار مورد توجه اروپایی ها و بخش شمالی مورد توجه کشورهای عربی و حاشیه خلیج فارس است که باید از این ظرفیت به نحو مطلوبی استفاده کنیم.

پس از این اظهار نظر معاون رئیس جمهوری  مجله اینترنتی اسرارنامه یکی از از رسانه های فعال شهرستان سبزوار که به حق باید گفت در حال حاضر مدافع اصلی و معرف واقعی حقوق دیار ادیب پرور سربداران است با انتشار مطلبی با عنوان :جذابیت کویرهای مرکزی ایران برای گردشگران اروپایی / کویر مزینان را دریابید. به جذابیت های خاص گردشگری کویرمزینان پرداخت که ضمن تشکر از دست اندرکاران این رسانه وزین ضمن نقل این مطلب مانیز پیرامون جاذبه های گردشگری مزینان توضیحاتی با بهره مندی از تحقیق علمی جمعی از دانشجویان دانشگاه حکیم سبزواری مبنی بر اکوتریسم کویرمزینان ارائه می نماییم.

و اما اسرارنامه در ادامه مطلب کویرمزینان را دریابید که به همت فرهنگ دوستان پایگاه اینترنتی فرهنگ دانشجو نیز بازنشر شده است چنین می گوید:

کویرها هرچند سرزمین هایی خشک و لم یزرع هستند، اما همواره جذابیت های خاص خود را داشته اند. به ویژه برای ساکنان مناطقی از جهان نظیر اروپا که در گستره هایی وسیع ، سرزمین هایی سر سبز و با آب و هوایی معمولا ابری و بارانی دارد.

کویرها برخلاف نگاه عوامانه رایج که معمولا این سرزمین ها را بی فایده و بی ارزش می داند، در صورت دریافت رسیدگی صحیح و برنامه ریزی دقیق می توانند به یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری مناطق کویری تبدیل شوند.

منطقه سبزواربزرگ در غرب خراسان رضوی در مجاورت با کویرهای مرکزی ایران به خوبی از این استعداد برخوردار است که به یکی از مقاصد جذب گردشگران کویر تبدیل شود.

خصوصا وجود کویر معروف و خاطره انگیزی چون کویر مزینان در شهرستان داورزن که مهد پرورش و الهام بخش نوشته های ادبی معلم بزرگ انقلاب دکتر علی شریعتی بوده است، به منزله فرصت ارزشمندی است که در همه سال های گذشته مغفول واقع شده است و متأسفانه در همین مدت بسیاری از مردم روستاهای منطقه به دلیل خشکسالی ، بیکاری و درآمد اندک به سبزوار، تهران ، مشهد و بعضی دیگر از شهرهای کشور مهاجرت کرده اند. حال آنکه اگر گردشگری کویر با کمک پتانسیل های موجود در منطقه به خوبی شکل می گرفت زمینه ایجاد اشتغال و افزایش درآمد مردم محلی فراهم می آمد.

مزینان در طول تاریخ چندین هزارساله اش بارها محل حضور حاکمان ، علما ، سیاحان ، گردشگران ، و به لحاظ موقعیت جغرافیایی محل تاخت و تاز یاغیان و جنگجویان بوده است .

حدودالعالم من المغرب الی المشرق که در در قرن چهارم هجری نگاشته شده یعنی حدود 1100سال پیش از آن به عنوان شهرکی آباد نام می برد و پس از آن در دو قرن بعد  در تاریخ بیهق ابوالفضل زید بیهقی ربع مزینان را یکی از مناطق اصلی بیهق معرفی می کند و در صفحات متعدد از شاعران و نام آوران و صاحبان علم و ادب این دیار تاریخی نام می برد. شاهان قاجاری از جمله ناصرالدین شاه و فتحعلیشاه با حضور در مزینان از برج و بارو و مردان رشیدش به وجد می آیند و کاتبان وزرای آنها همچون صنیع الدوله و میرزا قهرمان و حکیم الممالک دردیوان ناصری این نظر اربابانشان را به ثبت می رسانند که یکی از این نوشته کتاب مطلع الشمس منسوب به ناصرالدین شاه است که در مطلبی طولانی به معرفی مزینان و مردمان و ابنیه های تاریخی آن می پردازد. همچنین تیمور لنگ در کتابی که مربوط به خاطرات اوست از کشته شدن فرزندش در این کویر سخن می گوید و اروپائیانی که به مناسبتهای مختلف چه برای کشیدن سیم تلگراف و تلفن که مزینان در دویست سال پیش شبکه ی تلگراف داشته و یا قبل از آن که چاپارخانه محل ورود و خروج مکاتبات و مراسلات بوده که این نیز خود یکی از نمادهای تاریخی بودن این دیار است یاد می کنند وجود کارونسراهای مأمونی و صفوی و حدیره که می گویند دختر هارون الرشید در آن مدفون است و مساحد و اماکن مذهبی دیگر از دوران دیلمان و سلجوقی و نادری و قنات دوهزار و پانصدساله اش وچندین بنای تاریخی دیگر که ما پیش از این در سلسله نوشتار مزینان ازنگاهی دیگر به آن پرداخته ایم و مردانی چون پدر و پسر شریعتی که اکنون هریک خود تاریخی ساز شده اند همه و همه مدعایی است برای التفاط بیشتر دولت مردان که این کویرتاریخی را به قول اسرارنامه دریابند.

این کویر تاریخی برپایه تحقیقات بعضی از محققین و صاحب نظران شاهد اولین حضور تمدن پارس ها بوده و اقوام پارت و آریایی پس از گذر از صحرای سیبری برای ورود به صحرای مرکزی وارد کویرمزینان می شوند و با توجه به موقعیت آب و هوایی و ارتفاع آن از سطح دریا و امنیت موجود این مکان را برای سکنی بر می گزینند و براین اساس مزینان به مدنیت می رسد و یکی از شهرهای بزرگ آن زمان نام می گیرد و محل رفت و آمد تجار و بازرگانان می شود گذر راه باستانی ابریشم با تاریخ دو هزار ساله اش یکی دیگر از این جاذبه هایی است که می توان با احیای آن بازهم مزینان را دریافت .

شاهدان کویرمزینان نیز پیش از این بارها با انتشار مطالبی پیرامون بهره مندی از صنعت گردشگری و جذب توریست و همچنین جاذبه های گردشگری مزینان مطالبی را تقدیم داشته است که مخاطبان گرانمایه می توانند در حاشیه همین وب گوشه هایی از این ادعا را مشاهده نمایند.

اکوتوریسم منطقه کویرتاریخی مزینان موضوع تحقیق جمعی از دانشجویان علاقمند دانشگاه حکیم سبزواری یکی دیگر از منابع ما برای توجه به مزینان است که این توجه خود می تواند موجب بهبود وضعیت معیشتی و آبادانی مزینان، داورزن و سبزوار بزرگ باشد و در ادامه چکیده ای از این مقاله را تقدیم می نماییم :

اكوتوريسم، به طور عمده بر منابع و جاذبه هايي استوار است كه محيط طبيعي دراختيار گردشگر قرار مي دهد كه بهره گيري از آن هم به امكانات و شرايط مناسب نياز دارد و هم مستلزم حفاظت از منابع طبيعي مي باشد، اين امر از طريق ارزيابي توان و ظرفيت محيط زيست طبيعي براي جذب گردشگران به بررسي و تحليل SWOT قابل تحقق است. مقاله ي حاضر با تكيه بر پژوهش انجام شده با مدل قابليت و محدودي تهاي عوارض ژئومورفولوژيكي مؤثر براكوتوريسم در كوير مزينان از توابع شهرستان سبزوار پرداخته است . جهت ارزيابي و تحليل پتانسيل ها و تنگناهاي توسعه ي اكوتوريسم در كوير مزينان و به منظور دستيابي به راهبردهاي كلي توسعه ي گردشگري در محدوده ي مطالعاتي، با طبقه بندي شده و ضمن SWOT ساختارهاي مربوطه، اقدام به استخراج راهبردهاي تلفيقي با استفاده از مدل با استفاده از اين مدل، نقاط قوت، GIS تهيه ي نقشه ي ژئومورفولوژي كوير مزينان از طريق نرم افزار ضعف، فرص تها و تهديدها و اولوي تبندي آن ها تعيين گرديده است. مجموع امتياز وزني نقاط قوت 1/ 2 به دست آمده در حال يكه مجموع امتياز وزني مجموع نقاط ضعف منطقه 83 / منطقه برابر با 65 تعيين گرديده است كه نشان دهنده ي بالا بودن تأثير نقاط قوت منطقه ي كوير مزينان در ميان عوامل 2 محاسبه شده است، در صورتي كه / داخلي است. هم چنين مجموع امتياز وزني فرصت هاي منطقه 25 1 تعيين شده است . بدين ترتيب بالا بودن امتيازهاي مربوط / مجموع امتياز وزني تهديدهاي منطقه 07 به فرص تهاي گردشگري و نقاط قوت داخلي از جمله وجود جاذبه هاي اكوتوريستي ممتاز در سطح منطقه و تنوع چشم اندازهاي طبيعي و بكر، شرايط مناسب جهت برگزاري تورهاي كويرنوردي و شن نوردي با كاروان هاي شتر و انواع فعاليت هاي اكوتوريستي نشان دهنده ي شرايط بسيار مطلوب براي توسعه ي گردشگري در كوير مزينان است . در حالي كه نبود زيرساخت ها و امكانات لازم و تبليغات مؤثر و عدم سرمايه گذاري هاي مناسب و كمي توجه به مناطق كويري به عنوان سرمايه هاي اكوتوريستي كشور در سطح كلان، از موانع توسعه ي اكوتوريسم پايدار دراين ناحيه شده است.

در این تحقیق علمی یکی دیگر از جاذبه های مورد توجه صنعت گردشگری در مزینان می تواند کویر پرستاره مزینان باشد که پیش از این نیز مورد توجه دانشمندان قرار گرفته و باور دارند که یکی از مناطق بسیار مناسب برای رصد ستارگان است .

 دانشیاران دانشگاه حکیم سبزواری در باره نقاط قوت گردشگری مزینان چنین نوشته اند :

اگر چه طبيعت سبز، كوه هاي بلند و سواحل نيلگون زيباست، اما در كوير ، مناظر زيبا و شگفت انگيزي وجود دارد كه در هيچ جاي ديگر نمي توان مشابه ي آن را ديد، بيابا نهاي پوشيده از نمك، تپه هاي طلايي شن هاي روان و آسمان پر از ستارهة گوشه اي از چشم اندازهاي بي نظير كوير است. از شگفتي هاي جاذبه هاي كويري مزينان، انواع تپه هاي ماسه اي در اشكال متنوع و زيبا چون برخان، سيف، هرم هاي ماسه اي، تل هاي نباتي، چين و شكن ماسه اي، پيكان ماسه اي و...هستند كه چشم اندازي وهم انگيز و رؤيايي را براي هر ناظري فراهم مي سازند.
از نظر این محققین جاذبه هاي گردشگري در كوير مزينان را مي توان به صورت زير طبقه بندي نمود:

عوامل داخلي موثر در گردشگري كوير مزينان:

1 - مستعد بودن و وجود پتانسيل هاي متنوع و خالي جهت سرمايه گذاري براي استفاده از منابع طبيعي به عنوان قطب گردشگري منطقه
2 - دسترسي نزديك و آسان به جاده ي آسفالته ي اصلي تهران  مشهد
3 - شرايط طبيعي مناسب براي استفاده از انرژي خورشيدي و بادي جهت توليد و تأمين انرژي منطقه
4 - نزديكي به شهر داورزن و امكان استفاده از تسهيلات رفاهي آن
5 - شرايط آب و هوايي مناسب در فصل سرد سال
6 - وجود جاذبه هاي اكوتوريستي ممتاز در سطح منطقه و تنوع چشم اندازهاي طبيعي و بكر بودن آنها

7 - شرايط مناسب جهت برگزاري تورهاي كويرنوردي و شن نوردي با كاروان هاي شتر
8 - پهنه هاي پوشيده از ماسه و نمك و شوره زارها جهت املاح درماني و نمك درماني
9 - شرايط مناسب جهت رؤيت پديده ي سراب در پهنه هاي كويري
10 - نبود آلودگي نوري و غباري و آسمان شفاف و تاريكي مطلق، جهت رصد اجرام آسماني و پديده هاي خاص جوي مانند خورشيد گرفتگي و بارش هاي شهاب سنگي
11 - جاذبه هاي ورزشي و تفريحي متعدد و متنوع در منطقه از جمله اتومبيل راني و موتورسواري و ورز شهاي هوايي
12 - حجم و ارتفاع مناسب هرم هاي ماس هاي منطقه و شرايط ايده آل جهت ورزش مهيج اسكي روي شن
13 - شرايط ايده آل جهت برگزاري مسابقات رالي در سطح منطقه
14 - وجود انواع تپه هاي ماسه اي طلايي در اشكال متنوع چون برخان، برخان عرضي، برخان طولي، برخانW  سيف، هرم هاي ماسه اي، تل هاي نباتي،پيكان ماس هاي، ريپل مارك، تپه هاي ماس هاي طولي و موازي
15 - شرايط مناسب جهت طبيعت گردي و سفر

عوامل خارجي موثر در گردشگري كوير مزينان:

1 - امكان اشتغال زايي در زمينه هاي اقامتي و خدماتي و افزايش درآمد براي جمعيت ساكن منطقه
2 - وجود و عبور جاد هي اصلي تهران  مشهد از شمال منطقه
3 - وجود شرايط مساعد توپوگرافي به منظور احداث سايت ورزش هاي ويژه مانند كايت سواري، چتربازي، پاراگلايدر سواري و بالن سواري
4 - وجود شرايط مساعد جهت احداث اكو كمپ، اكو پارك و ژئو پارك در منطقه
5 - امكان برگزاري جشنواره ها و نمايشگاه هاي محلي در منطقه
6 - فرصت مبادلات فرهنگي با خارج از منطقه
7 - ايجاد فرصت هاي مناسب براي مردم محلي جهت درك و حفاظت از ارزش هاي طبيعي و استفاده ي بهينه از محيط طبيعي به منظور تفرج
8 - وجود پتانسيل هاي طبيعي متنوع منطقه جهت انجام فعاليت هاي اكوتوريستي
9 - فرصت مناسب جهت جلب تورهاي آموزشي و گردشگران علمي وجود فرودگاه سبزوار در فاصله ي 75 كيلومتري منطقه

این دانشجویان در ادامه چند رویکرد مناسب برای بهر برداری از جاذبه های کویرمزینان ارائه می نمایند که قابل تأمل است :

رويكرد اول: ارائه ي تعريف شفاف و قابل فهم از جايگاه گردشگري كوير مزينان در برنامه ي كلان توسعه ي منطقه و ارتباط و پيوند آن با طرح هاي اقتصادي - تجاري بزرگ ، تدوين قوانين براي از بين بردن چالش هاي احتمالي، شفاف سازي اهداف براي مجريان طرح ، استفاده چند منظوره از تاسيسات زيربنايي و....، تعريف و تدوين مقررات روشن و شفاف در خصوص گردشگري منطقه در سطح كلان ، تدوين قوانين محكم براي حفاظت از آثار تعريف شده ي طبيعي و فرهنگي منطقه به عنوان يك منبع مورد نياز جامعه با تأثيرات سودآور اقتصادي پايدار.
رويكرد دوم: جهت گيري كلان مديريتي در ارائه ي برنامه براي آماده سازي بستر نيازهاي ساختاري و زيربنايي صنعت گردشگري در منطقه، شناسايي و معرفي جاذبه هاي گردشگري طبيعي منطقه با كمك گروهاي علمي، محيط زيست و منابع طبيعي و... ، مطالعه و پژوهش در ساختارهاي جهاني صنعت گردش گري و ارائه ي تأثيرگذاري هاي مثبت و منفي آن براي مديريت كلان، ساماندهي و سرمايه گذاري در رسيدن به استانداردهاي جهاني در صنعت حمل و نقل در منطقه، سرمايه گذاري دولتي و يا خصوصي براي ساخت هتل و اقامتگاه هاي مناسب در منطقه.
رويكرد سوم: تعريف ساز و كار خدماتي در منطقه ، ايجاد مناسبات ويژه و نزديك به استانداردهاي جهاني براي سرويس دهي مناسب به گردشگران ايراني و خارجي، فعال نمودن م ؤسسه هاي گردشگري در منطقه ، تعريف تسهيلات گمركي براي گردشگران، آماده سازي زمينه هاي رواني پذيرش گردشگر ايراني و خارجي توسط متوليان فرهنگي و مذهبي جامعه.

و در پایان نیز این محققین در راستاي تحقق هر چه سريعتر اهداف توسعه ي اكوتوريسم كوير مزينان پيشنهادات جالبی را ارائه مي نمایند:
 - شروع فعاليت هاي اصولي در زمينه ي گردشگري در مناطق كويري و تدوين برنامه ي جامع اكوتوريسم براي شهرستان و اولويت بندي جاذبه هاي اكوتوريستي آن؛
 - معرفي جاذبه هاي اكوتوريستي كوير از جمله شن هاي روان ، ريگزارها، دق ها، جنگل هاي تاغ ، نيزار ها ،و نمك زار ها، باتلاق هاي كويري از طريق GIS پايگاه داده هاي مكاني و رسانه هاي تصويري و نوشتاري
 - تبديل كوير مزينان با توجه به عوارض ژئومورفولوژي آن از جمله تپه ها و هرم هاي ماسه اي به پيست اتومبيل راني و موتور سواري و برگزاري مسابقات رالي در سطح منطقه؛
 - برگزاري تورهاي كويرنوردي و شن نوردي با كاروا نهاي شتر؛
- احداث جاده هاي ارتباطي مناسب از داورزن به كوير مزينان جهت جذب و رفاه بيش تر گردشگران؛
 - تأسيس اكوكمپ و سايت هاي گردشگري طبيعي در نواحي مختلف كوير؛
 - شناساندن تاريخ و فرهنگ مردم كوير با توجه به قدمت طولاني تاريخي و غناي فرهنگي اين منطقه به هموطنان در ساير نقاط؛
 - آشنا نمودن مردم محلي با صنعت گردشگري و راه هاي كسب درآمد و اشتغال زايي براساس اين صنعت؛اميد است با شناخت توانمندي ها و قابليت هاي مختلف اكوتوريستي كوير مزينان و ايجاد زيرساخت هاي اصلي و زيربنائي و تبليغات مؤثر و تدوين سياست هاي صحيح و برنامه ريزي ه اي اصولي جهت بهره برداري بهينه و بالفعل نمودن توانمندي ها و پتانسيل ها و قابليت هاي موجود گامي مؤثر و مثبت جهت توسعه ي گردشگري و توسعه ي پايدار و رفع محروميت از چهره ي منطقه برداشته شود و در آينده ي نزديك با توسعه ي اكوتوريسم در كوير مزينان ، شاهد پيشرفت و توسعه ي پايدار اين منطقه ي محروم كويري باشيم

اکنون ما مردم کویرمزینان ضمن در خواست از مسئولین پرتلاش فرهنگی و گردشگری برای نگاه وِیژه به مزینان از نمایندگان پرتوان شهرستان می خواهیم که برای معرفی این دیار تاریخی و ارتقاء مزینان به جایگاه اصلی آن که یکی از آنها شهر شدن آن است و بارها مورد عنایت روسای جمهور قرار گرفته و در در وزارت کشور مطرح شده کوشش نمایند چرا که تبدیل این منطقه به شهر و فراوانی تعداد شهرستانها یکی از امیدهای رسیدن سبزوار بزرگ به استانداری است وگرنه آن می شود که پیش از آن شد و استان به غرب و جنوب و مرکز رسید و بس...

منبع: شاهدان کویر مزینان

کوچه پس کوچه پیوندها

کلیک کنید:

مزینان ، طبس ، باشتین و زعفرانیه سبزوار از مهمترین اهداف گردشگری فرهنگی هستند