مهدیه عابدی/ مجله اینترنتی اسرارنامه

بنا و مجموعه ساختمان بهزیستی سبزوار در سال 1349 تحت عنوان مرکز روزانه تعلیمات اجتماعی توسط نصرالله پرنگی، عضو هيئت امناء انجمن مفاخر معماری کشور، فارغ التحصیل دانشگاه هنرهای زیبا تهران در مقطع کارشناسی ارشد و فارغ‌التحصیل دکتری معماری از فلورانس ایتالیا طراحی و ساخته شده، استفاده از تلفیق معماری سنتی و مدرنیته در طراحی این اثر، اهمیت و ارزش معماری فاخر این مجموعه در دوران معاصر و... از جمله دلایلی ست که این بنا را به یکی از ارزشمندترین بناهای شهرستان مبدل کرده که متاسفانه در طی سال های متمادی با وجود علم مسئولین به ارزش این اثر، هنوز هیچ ساز و کاری برای ثبت در فهرست آثار ملی صورت نگرفته است.

برای پی بردن به اهمیت و ارزشمندی این اثر فاخر و کند و طراحی آن به صورت علمی، مجله اینترنتی اسرارنامه گفتگویی را با دکتر حسن استاجی عضو هیئت علمی و رئیس دانشکده معماری دانشگاه حکیم ترتیب داده است. دکتر استاجی فارغ التحصیل از دانشگاه هنر تهران در مقطع کارشناسی ارشد و دانش آموخته مقطع دکتری از دانشگاه هنرهای کاربردی وین است که تخصص وی بیشتر در زمینه معماری پایدار و خانه های تاریخی سبزوار می باشد. این گفتگو را در ادامه مطلب بخوانید :

عضو هیئت علمی گروه معماری دانشگاه حکیم : 

پیوند عمیق مدرنیته و سنت از ویژگی های شاخص مجموعه بهزیستی سبزوار

دکتر حسن استاجی در گفتگو با خبرنگار مجله اینترنتی اسرارنامه گفت: موضوع مهمی که در خصوص معماری مجموعه بهزیستی سبزوار قابل بحث است مشاهده پیوند عمیق مدرنیته و سنت است. این بنا  7 سال قبل از موزه هنرهای معاصر تهران ساخته شده و لازم به ذکر است که موزه هنرهای معاصر تهران خود یکی از سرشناس ترین بناهای شاخص معماری مدرن است که در سال 1356 به بهره برداری و ثبت در آثار ملی کشور رسیده اما بنای مجموعه بهزیستی با اینکه در سال 1349 ساخته و واگذار شده هنوز هیچ ساز و کار نهایی برای ثبت آن صورت نگرفته است.

دکتر استاجی با اشاره به قابلیت های معماری این اثر ادامه داد: استفاده از فلز، بتن و نمای آجری نمایان در پوسته بنا، الهام از طراحی سنتی و تلفیق آن با مدرنیته، استفاده از مصالح یکدست، وجود یک مسیر حرکتی در کل بنا، وجود حیاط های کوچک در فضای این مجموعه، احساس صمیمیت افراد در مواجهه با این اثر به خاطر رعایت تناسبات انسانی در معماری و... از جمله ویژگی های معماری این اثر است.

ما در موزه هنرهای معاصر تهران بادگیرهایی را می‌بینیم که فقط دارای فُرم هستند اما یکی از شاخصه های اصلی بنای بهزیستی داشتن بادگیرهایی است که به صورت مدرن اما با الهام از معماری سنتی طراحی شده است و این بادگیرها هم به لحاظ فرم و هم عملکرد کاملا منطبق بر یکدیگرند و واقعی عمل می کنند و به نظر می‌رسد که این خصوصیت حتی بر معماری موزه هنرهای معاصر تهران برتری دارد.

عضو هیئت علمی گروه معماری دانشگاه حکیم در بخش دیگری از صحبت های خود عنوان کرد : نباید فراموش کنیم که وجود چنین بنایی در شهری مانند سبزوار چقدر می‌تواند مهم و ارزشمند تلقی شود زیرا هم از لحاظ برند سازی و هم تبدیل به یک مجتمع یا مجموعه فرهنگی، موزه شهر و... جزو بهترین گزینه هاست اما گام اصلی و مهم برای حفظ این اثر در ابتدا ثبت در آثار ملی کشور است که به معرفی این اثر کمک شایانی می‌کند. بنا در حال حاضر احتیاج به نگهداری مضاعف دارد و اگر ظرف چند سال آینده این اتفاق نیفتد بنا به تخریب نزدیک می‌شود و هزینه نگهداری آن نیز به مراتب بالا می‌رود.

وی همچنین در ادامه افزود : اصل این است که این بنا در شکل واقعی خودش نگهداری شود، یکی از کارهایی که صورت گرفته تخصیص یافتن بخشی از این مجموعه به آسایشگاه سالمندان است که این تغییر در واقع نشان دهنده هزینه بالای نگهداری این بنا بوده که با تغییرات همراه شده، بعضی از بادگیر های این مجموعه بسته شده، سقف های کاذبی نیز  تعبیه شده که ارتفاع را پایین آورده، حتی لوله کشی ها نیز تغییر کرده و در حال خراب شدن است. هزینه نگهداری این بنا به شکل مطلوب بالاست و مشکل اصلی بنا است که به نظر من بهزیستی نمی‌تواند آن را در حدی مرمت و احیا کند که بتواند برای خودش استفاده کند در حالی که ارزش این بنا و فضای مجموعه در حدی ست که در سطح مدیریت شهری می‌تواند به یک مجموعه فرهنگی مبدل شود، حتی خود بهزیستی هم می‌تواند آن را به یک مجموعه فرهنگی کند تا کاملا در اختیار خودش باشد.

دکتر حسن استاجی با اشاره به اینکه این اثر دارای سابقه تاریخی است توضیح داد : ما نمی‌توانیم سابقه تاریخی این اثر را نادیده بگیریم و قطع کنیم چرا که این بنا، بنایی است که با گذشته خیلی از آدم های شهر عجین شده و از همه مهم تر چون در وسط و مرکز شهر قرار دارد ارز‌شمند است و شاید کسانی باشند که با مشاهده عکس های این مجموعه باور نکنند که این محل کجاست و یک مجموعه اداری با فضای اینچنینی وجود دارد. یکی از مشکلاتی که وجود دارد این است که برخی فکر می‌کنند آثار معاصر ارزش ثبت ندارند، یعنی چون در زمان قاجاریه یا صفویه نیستند نمی شود آن هارا ثبت کرد در حالی که بناهای معاصر زیادی در کشور وجود دارد که به ثبت آثار ملی رسیده اند مانند بنای میراث فرهنگی تهران که به ثبت رسیده است و مجموعه بهزیستی سبزوار نیز قطعا باید با توجه به ارزش معماری آن ثبت شود.

وی همچنین در خصوص پیگیری های ثبت این اثر گفت : در کمیته راهبردی پایگاه میراث فرهنگی شهرستان صحبت هایی در این باره انجام گرفته و ما هم پیگیر هستیم که این اثر به ثبت برسد اما بهتر این است که روند ثبت اثر از طریق مسئولان بهزیستی نیز اطلاع رسانی ‌شود  تا دلایل علاقه مندی و یا حتی مخالف با ثبت اثر از جانب آنان گفته شود، میراث نیز بنا به وظیفه ذاتی خود باید پیگیر ثبت آن در فهرست اثار ملی ایران باشد، شاید یکی از دلایل مخالفت و تعلل بهزیستی در این باره این باشد که نگران واگذاری این مجموعه هستند. تنها آرزوی ما این است که این مجموعه تخریب نشود و اصلا مهم نیست قرار باشد مالکیت این بنا از آنِ چه نهادی باشد، با اینکه اعتقاد داریم بهترین حالت مرمت و نگهداری آن توسط بهزیستی است و حتی باید اجازه دهند تا مردم هم بیایند و این بنا را ببینند. نباید فراموش کرد که این بنا متعلق به کل مردم شهرستان و ایران است، وقتی این اثر به ثبت ملی برسد کل مردم کشور ارزش و اهمیت آن را می‌فهمند و این خیلی مهم و حیاتی است. حیف است که چنین بنایی را در شهرمان داشته باشیم و نتوانیم آن را به مردم شهر خودمان و مردم کشورمان معرفی کنیم، مردم و مسئولین باید به اهمیت این اثر بیشتر پی برده، ان را به ثبت رسانده و در حفظ و نگهداری آن کوشا باشند.

(تصاویر زیر از صفحه اینستاگرامی احمدپورمختار انتخاب شده.ahmadpoormokhtar@)