امید برومندی / مجله اینترنتی اسرارنامه 

توجه بخش عمده این یادداشت پیش از ابلاغ رسمی شهرستان شدن ششتمد در بعد از ظهر یکشنبه 21 اردیبهشت نوشته شده است.

داورزن و ششتمد دو منطقه ای که از خیلی جهات شبیه یکدیگرند از جمله اینکه تا کمتر از ده سال قبل هر دو بخش های شهرستان سبزوار بزرگ بودند و یکی از آن ها هنوز هست. پرونده هر دو برای ارتقاء به شهرستانی مستقل همزمان با یکدیگر به جریان افتاد. حتی در یک مقطع زمانی خبر شهرستان شدن هر دو با هم اعلام شد. اما گفته می شود یک اعلام زودهنگام ونسنجیده سرنوشت متفاوتی برای این دو ناحیه در غرب خراسان رقم زد. حالا داورزن از 8 سال قبل رسما به شهرستان ارتقاء پیدا کرده و به مرور صاحب دم و دستگاه و تشکیلات یک شهرستان مستقل شده ولی ششتمد همچنان پا در هوا مانده است. شاید یکی از آثار این دو سرنوشت متفاوت در سرانجامی نمود پیدا کرده است که امروز در وضعیت میراث فرهنگی داورزن و ششتمد مشاهده می کنیم.

اکنون بحث بر سر مسئله تقسیمات کشوری نیست. هدف بیان نگرانی برای وضعیت برخی از آثار تاریخی و فرهنگی ارزشمند در بخش ششتمد است که به دغدغه فعالان فرهنگی و رسانه ای غرب خراسان رضوی شده است و در مقایسه با وضعیت میراث فرهنگی در داورزن به خوبی خود را نشان می دهد.

در روزهای اخیر خبری مبنی بر جهش رو به رشد نمایندگی میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی شهرستان داورزن در رسانه ها منتشر شد که نشان می داد، در نتیجه ارزیابی سال ۱۳۹۸ اداره کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی، در بین ۲۷ نمایندگی و ادارات میراث فرهنگی استان، شهرستان داورزن در ۴ حوزه از 7 حوزه رتبه برتر را کسب کرد.

اما درست در همین روزها دوباره خبری از نگرانی های مردم ششتمد برای تخریب مهمترین میراث فرهنگی شهرشان در رسانه ها پخش شد. تصاویر نشان می دهد زیر دیواره آرامگاه فریدخرسان ابوالحسن زید بیهقی در بلندای شهر ششتمد حفره ای بزرگ ایجاد شده که احتمال نشست و ریزش بخشی از آرامگاه را به وجود آورده است.

آگاهان محلی می گویند این حفره دستکندهایی بسیار قدیمی است که محل نگهداری گوسفندها بوده و در بسیاری از ساختمان های قدیمی شهر ششتمد در آن محدوده چنین دستکندهایی دیده می شود. اما این دستکند در اثر باران های سیل آسا و نیز خاک برداری های غیراصولی بسیار عمیق شده به طوری که حالا ریشه بعضی از درختان باغ ارامگاه دیگر در دل زمین به حفره های هوا رسیده و همین باعث خشک شدن بعضی از درختان سرسبز این محوطه شده است.

این مشکل تازه ای نیست. متاسفانه سالهای قبل هم بود و رسانه ها به ان پرداختند. اما خبرنگاران ششتمد می گویند با اینکه در اثر پیگیری ها مدیرکل میراث فرهنگی خراسان رضوی هم به منطقه آمده و وضعیت آرامگاه بیهقی را از نزدیک بررسی کرده، اما باز هنوز کار خاصی صورت نگرفته و تنها اقدام میراث فرهنگی این است که روی نرده های بالای دیوار یک بنر قرمزرنگ هشدار برای خطر ریزش نصب کرده است!

محسن برآبادی مدیر پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی سبزوار نیز در همین رابطه طی گفتگویی که با خبرگزاری ایرنا داشته گفته است: عملیات مرمت و استحکام آن نیازمند ۲ میلیارد ریال است. مراحل مرمت این بنا شامل مقاوم سازی، بتن ریزی و پر کردن فضاهای خالی محوطه آرامگاهی است که باید از محل اعتبارات میراث فرهنگی و به ویژه شهرداری ششتمد تامین شود.

از آنجایی که آثار تاریخی و فرهنگی ششتمد هنوز زیر نظر اداره میراث فرهنگی سبزوار است، شاید به دلیل گستردگی و زیادی آثار و ابنیه موجود در این شهرستان، سهم کمتری از توجه نصیب ششتمد می شود. از آن گذشته اداره میراث فرهنگی سبزوار کلا هم در این سالها عملکرد رضایتبخشی نداشته است. لذا شاید اگر ششتمد هم مانند داورزن خوش شانس بود و همان سالها شهرستان شدنش قطعی می شد و اداره یا دست کم نمایندگی میراث فرهنگی در آن دایر می گردید، اکنون توجه ویژه ای به آثار ارزشمند تاریخی دیار فرید خراسان می شد. از این بابت داورزنی ها واقعا شانس آوردند زیرا هم نمایندگی میراث فرهنگی در شهرستان تازه تاسیسشان دایر شد و هم مدیری با تجربه و کاربلد همچون محمدعبدالله زاده ثانی کارشناس پیشکسوت حوزه میراث فرهنگی سبزوار، مسئولیت میراث فرهنگی داورزن را برعهده گرفت. اما سهم مردمان ششتمد فعلا نگرانی و دغدغه برای مهمترین میراث فرهنگی و تاریخی این منطقه است.

البته از بعد از ظهر یکشنبه که مصوبه شهرستان شدن این بخش رسما ابلاغ شد، امیدهای تازه ای به دل مردم دیار فرید خراسان و همه مردم سبزوار بزرگ دمیده شده است. اما به هرحال تا زمانی که ششتمد کاملا مستقل شده و صاحب اداره میراث فرهنگی شود هنوز خیلی طول می کشد، حال انکه وضعیت ارامگاه بیهقی اورژانسی است و نیاز به مرمت فوری دارد. لذا انتظار می رود هر چه سریعتر مسئولان میراث فرهنگی شهرستان و استان توجهی ویژه به این مجموعه فرهنگی و گردشگری در شهر ششتمد داشته باشند.

نباید فراموش کنیم که ابن فُندُق علی ابن زید بیهقی معروف به فرید خراسان حق بزرگی به گردن همه ناحیه سبزواربزرگ و بلکه خراسان دارد. زیرا علاوه بر دانشمندی او در بسیاری از علوم مهم زمانه خود، وی تنها تاریخ نگار و جغرافی دان مهمی است که حدود هزارسال قبل تاریخ و جغرافیای منطقه سبزواربزرگ و بیهق قدیم را با دقت و اعتباری قابل قبول درج کرده و امروز بخش مهمی از اگاهی ما سبزواری ها از گذشته خود مدیون کتاب ارزشمند اوست. از این رو رسم معرفت حکم می کند که در پاسداشت و تکریم مقام او بکوشیم و از جمله اینکه آرامگاهش را که در میانه باغی زیبا می تواند به یک مجموعه زیبای گردشگری در غرب خراسان تبدیل شود، از گزند خرابی در امان نگاه داریم.

با سپاس از همکاری مهدی حسین پور خبرنگار پیشکسوت شهرستان ششتمد جهت همکاری در تهیه این مطلب

خشک شدن درختان باغ آرامگاه بر اثر آسیب به ریشه ها که منجر به قطع تعدادی از آن ها شده است.

ایجاد ترک های شدید و خطرناک در دیواره کتابخانه بیهقی در انتهای باغ ارامگاه