سبزوار همواره از جهات مختلفی یکی از شهرهای تاریخ ساز و موثر در شکل گیری فرهنگ و تمدن اسلامی - ایرانی بوده است که یکی از جلوه های این تأثیرگذاری را می توان در تشکیل حکومت شیعی سربداران در قرن هشتم هجری مشاهده کرد. حکومتی که به مدت 50 سال سبزوار را پایتخت خود قرار دادند تا نام این شهر در زمره 36 پایتخت ایران در طول تاریخ درج شود. (برای مطالعه نام و نقشه 36 پایتخت تاریخی ایران هم اکنون روی اینجا کلیک کنید).

به گزارش مجله اینترنتی اسرارنامه، اهمیت تشکیل دولت سربداران البته نه فقط از آن جهت است که برای مدتی بخش هایی از کشور را تحت سلطه خود در آورده و در بیگانگان مغول را از مناطق شرقی ایران راندند، بلکه سربداران به گفته پژوهشگران و کارشناسان تاریخ، حتی توانست زمینه ساز تغییر مذهب غالب ایران از سنی به شیعه در دوران صفویه بشود.

در همین زمینه فصل نامه علمی - پژوهشی تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی ، طی مقاله ای تخصصی که به قلم روح الله پرهیزکاری به رشته تحریر در آمده است، نقش دولت شیعی سربداران سبزوار را در رواج و رسمیت یافتن مذهب تشیع در ایران مورد بررسی قرار داده است. در چکیده این مقاله پژوهشی که ممکن است اسرارنامه در آینده به انتشار متن کامل آن نیز بپردازد، آمده است:

نقش دولت شيعي سربداران خراسان در گسترش تشيع و تمدن اسلامي

نویسنده: سيد روح‌الله پرهيزکاري

چکيده :
بررسي فعاليت‌ها و اقدامات دولت‌ها و حکومت‌ها در گسترش يک دين يا مذهب و يا ايجاد و گسترش فرهنگ و تمدن، اهميت فراواني دارد. در اين ميان اهميت دولت سربداران، از نخستين دولت‌هاي شيعي امامي در ايران، به‌لحاظ نوع دين و مذهب، مکان جغرافيايي، آرمان‌ها و انگيزه‌هاي شروع قيام، دو چندان مي‌باشد، تا جايي که مي‌توان ادعا نمود تشکيل دولت صفويه و تغيير مذهب در ايران، ريشه در دگرگوني‌هاي مذهبي و فرهنگي داشت که دولت سربداران در ايران به‌وجود آوردند.
اين نوشتار درصدد بررسي نقش اين دولت در گسترش مذهب تشيع و تمدن اسلامي است و با روش توصيفي و تحليلي به اين نتيجه مي‌رسد که اين دولت با اقداماتي در حوزه فرهنگ و دانش، اعتقادات مذهبي، رفتار و رابطه حاکمان با مردم و عملکرد سياسي، اقتصادي و عمراني، به پايداري و گسترش مذهب تشيع در ايران و پيشرفت تمدني در منطقه خراسان مدد رسانده است.

کلیدواژه : سربداران، گسترش تشيع، گسترش تمدن، خراسان، دولت شيعي.

منبع: فصلنامه علمی - پژوهشی تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی ، سال چهارم، زمستان 1392، شماره 13 ، صفحات 31 - 50