سرعت تخریب منابع طبیعی تجدید شونده روز به روز در حال افزایش است و به دنبال آن  تنوع زیستی نیز هر روز بیشتر در معرض تهدید قرار می گیرد و حفاظت از آن اهمیت ویژه ای پیدا می کند. با توجه به ادامه روند تخریب و دخالت های سوء بشر بر روی اکوسیستم ها و به طور کلی محیط زیست، انتخاب مناطقی به عنوان نمونه ای از اکوسیستم های منحصر به فرد و حفاظت از آن ها امری ضروری است. از این رو اندوختگاه هایی را در سطح جهان با عناوین مختلف و در رده های متفاوت مورد حفاظت قرار می دهند.

 

در کشور ما محیط های طبیعی در چهار رده پارک ملی، اثر طبیعی ملی، پناهگاه حیات وحش و مناطق حفاظت شده طبقه بندی می شوند. در این میان برخی مناطق نیز به عنوان شکار ممنوع شناخته می شوند که جزو مناطق حفاظتی اصلی محیط زیست محسوب نمی شوند اما مورد حفاظت قرار می گیرند و اگر بعد از 5 سال قابلیت ارتقاء داشته باشند به فهرست یکی از مناطق 4 گانه راه می یابند و درغیر این صورت از بحث حفاظت خارج می شوند. 

 

در شهرستان سبزوار با وسعت قابل ملاحظه ای که دارد و اتفاقا بخش اعظم آن جزو مناطق خشک و نیمه خشک محسوب می شود تعیین مناطق حفاظتی جهت حفظ تنوع ژنتیکی و گونه های در خطر انقراض امری ضروری است زیرا در اکوسیستم های مناطق خشک و نیمه خشک به لحاظ شکنندگی و غیر قابل برگشت بودن اکوسیستم، اهمیت حفاظت دو چندان است.

 

در حال حاضر مناطق حفاظتی که در سبزوار وجود دارد به شرح زیر است:

 

1)پناهگاه حیات وحش شیراحمد با حدود ۲۵ هزار هکتار وسعت به فاصله ۱۵ کیلومتر از سبزوار قرار گرفته ‌است. این منطقه در سال ۷۵ به عنوان منطقه شکار ممنوع اعلام گردید و پس از یک دهه حفاظت به سبب ارتقاء ارزش‌ها و غنای منطقه در اردیبهشت ۸۱ براساس ارزیابی‌های به عمل آمده شایسته احراز عنوان پناهگاه حیات وحش کویر تشخیص داده شد و براساس مصوبه شورای عالی محیط زیست به پناهگاه حیات وحش کویر شیراحمد تغییر نام داد و در حال حاضر با همین عنوان تحت کنترل و مدیریت می‌باشد. 

 

گونه‌های مهم جانوری پناهگاه عبارتند از آهوی ایرانی ( گونه شاخص) ، جبیر، خرگوش، سیاه‌گوش، گربه وحشی، کفتار، گرگ، سنجاب زمینی، همستر دم دراز، خارپشت ایرانی، خفاش بال سفید، عقاب شاهی، عقاب طلایی، کرکس، دلیجه، سارگپه، بالابان، کبک، هوبره ( شاخص در کل کشور)، شاه بوف، سهره، پرستو و گونه‌های گیاهی منطقه نیز تاغ، گز، درمنه، اسپند، خارشتر، اتریپلکس، اسکنبیل و… را شامل می‌شود.

 

2.  منطقه حفاظت شده پروند با وسعت حدود 17 هزارهکتار با فاصله 75 کیلومتر از سبزوار به سمت روداب و در غرب روستای پروند واقع شده است. چهره طبیعی این منطقه به صورت صخره ای و کوهپایه ای و دارای آب و هوای خشک می‌باشد. گونه هایی مهم جانوری منطقه عبارتند از قوچ و میش، کل و بز، کفتار، شغال، روباه و پرندگان شکاری و همچنین گونه ای منحصر به فرد به نام زاغ بور در این منطقه زیست می کنند. زاغ بور در گذشته گونه بومی ایران بود اما اخیرا در افغانستان و پاکستان نیز دیده شده لذا از گونه اندمیک بودن خارج شده است. در کشور ایران این گونه جانوری تنها در سبزوار، خواف و بردسکن دیده شده است.

 

3.  منطقه شکار ممنوع ریوند  که شامل ارتفاعات غرب شهر سبزوار است و به لحاظ برخورداری از سیمای طبیعی کوهستان، دشت و تپه ماهوری از زیستگا های ارزشمند استان خراسان رضوی به شمار می‌آید. این منطقه با وجود ارتفاعات خوب، گونه های گیاهی شاخص و وجود گونه های جانوری متنوع ، از غنی ترین اكو سیستم های موجود در حوزه سبزوار است. حدود 235 گونه مختلف گیاهی، 30 گونه پرنده و 10گونه پستاندار وحشی شناسایی شده است.

 

گونه‌های جانوری و گیاهی منطقه شامل: آهو، کل و بز، قوچ و میش، پلنگ، گرگ، کفتار، کبک، تیهو، هوبره، بالابان و درختان و انواع پرندگان شکاری همچون شاهین، عقاب طلایی، سارگپه و... و گونه های گیاهی شاخصی همچون ارس، زرشک، گز ریواس و ... را در خود جای داده است.

 

 اخیرا پاسگاه این منطقه فعال شده و گشت و پایش و به دنبال آن امنیت در منطقه بالا رفته است و در خرداد ماه سال 97 گونه پلنگ در این منطقه توسط دوربین های تله ای رویت شد و سبزوار نیز به عنوان زیستگاه پلنگ ایرانی در کل کشور ثبت گردید.

 

4.  منطقه شکار ممنوع کمر قلعه واقع در جنوب روداب سبزوار است و رودخانه روداب در هسته مركزی آن واقع شده که محل زیست گونه های متنوعی از جانوران از جمله قوچ و میش ، كل و بز، پلنگ، آهو، پرندگان آبزی و غیر آبزی ، انواعی از پرندگان شكاری ، انوع گربه سانان و … و گونه های گیاهی مانند ارس، زرشك، بید، بنه، گز، بادام، شیر خشت، نسترن وحشی و ... می باشد.

 

کد :4553