در مطلب پیش رو با ابن ابی طیب یکی از اولین مفسران قرآن کریم آشنا خواهید شد.
این مفسر و فقیه بلند پایه یکی از رجال نامی شیعه در دنیای اسلام است که هرچند در نیشابور متولد شد اما دارالمومنین سبزوار را برای زندگی و فعالیت علمی خود برگزید و در همین شهر درگذشت.
البته برخی منابع وی را سنی مذهب معرفی کرده اند . لیکن با توجه به اینکه وی ساکن سبزوار بوده و در این شهر به رشد و اعتلای علمی رسیده است ، نمی توان وی را سنی مذهب دانست. چرا که شهر سبزوار از بدو ورود اسلامی به ایران در کنار شهرهای قم و ری یکی از معدود مراکز تجمع علمای شیعه و پایگاه اصلی زندگی شیعیان بوده است ، در نتیجه اصولاً بعید به نظر می رسد ، ابن ابی طیب که مزار وی به یکی از مقبره های پیرحاجات سبزوار تبدیل شده است ، سنی مذهب بوده باشد.
ویژه نامه معرفی سبزوار شهر دیرینه های پایدار نیز که که در سال 89 به کوشش آقای رضا قدیریان یکی از خبرنگاران پرتلاش شهرستان و تیم همراه وی تهیه شده است ، ابن ابی طیب را مفسر و فقیه بزرگ شیعی معرفی کرده است.
در اینجا ضمن قدردانی از زحمات خبرنگار همشهری آقای قدیریان ، شما را به مطالعه زندگی نامه مختصری ابن ابی طیب فقیه برجسته سبزواری از ویژه نامه معرفی این شهر دعوت می کنیم :
یکی از اولین مفسران قرآن کریم ویکی از رجال نامی شیعه در دنیای اسلام ابن ابی طیب است که به عنوان مهمترین ومعروف ترین پیرحاجات سبزوار نیز محسوب می شود.
علی بن عبدالله ، معروف به ابن ابی طیب وپیرحاجات ، مفسر ، محدث ، فقیه، زاهد و پیشوای فرقه عدلیان و زیدیان (از فرقه های شیعه) در حدودسال 380 ه . ق متولد شد.
وی در علم حدیث ، فقه ، تفسیر و ...به تحصیل پرداخت تا اینکه در علوم زمان خویش متبحر شد و به تدریس و ارشاد پرداخت . آنگاه از نیشابور به سبزوار مهاجرت کرد و درآنجا اقامت گزید. خواجه ابوالقاسم علی بن حمد بن حسین بن عمرو که یکی از بزرگان سبزوار و از مریدان ابن ابی طیب بود چهار مدرسه در این شهر بنا کرد ؛ از جمله مدرسه ای در مضان سال 418 ه.ق در محله اسفرایس (سبریز) برای ابن ابی طیب ساخت تا او در آن مدرسه به تدریس علوم دینی بپردازد.
از جمله شاگردان او ، ابوسعید کرامه معروف به حاکم چشمی (متوفی 494 ه.ق) و ابوحنیفه بویابادی نیشابوری و امام حمزه مقراضی متکلم بودند. ابن ابی طیب از شاعران قرن پنجم بوده ودیوان اشعار داشته که بعضی از اشعارش ، در مرثیه امیرزیاد زیادی بیهقی است.
او از مفسران نامی قرن پنجم بود و سه تفسیر به نام های : تفسیر کبیر در 30 جلد ، تفسیر وسیط در 15 یا به قولی 11 جلد و تفسیر صغیر در 3 جلد به نگارش در آورد که مجموع آنها را به دربار سلطان محمود غزنوی اهدا کرد.
بیهقی درباره وی می گوید : ”و این جمله را از حفظ املا کرده است و معانی برانگیخته قوی ” که این مطلب بر حافظه قوی او دلالت دارد.
می گویند که در حلقه درس او 500 دوات کتابت در مجلس بود . ابن ابی طیب درس املا می کرد و فقهای دانش پژوه می نوشتند.
ابن ابی طیب در روز هشتم شوال 458 ه.ق در سبزوار درگذشت . گویند که چون او درگذشت ، در کتابخانه او چهار مجلد کتاب یافتند ؛ یکی در فقه ، یکی در ادب و دو مجلد در تاریخ و بیش از این میراثی نداشت . او را در قبرستانی واقع در جنوب شهر به خاک سپردند .
وی مستجاب الدعوه بوده و ابوالحسن بیهقی دراین باره می نویسد : ” مرقد او در مقبره (قبرستان) قصبه و مجرب است مردم هرحاجت که آنجا از حق تعالی خواهند ، به اجابت مقرون گردد.
منبع : ویژه نامه معرفی شهرستان سبزوار / 1389 / تهیه کننده و مدیر اجرایی : رضا قدیریان
کوچه پس کوچه پیوندها
کلیک کنید:
امام جمعه موقت قم : سبزوار شهری عالم و دانشمند پرور است.