زندگی نامه کامل آیت الله هاشمی رفسنجانی
زندگی پر فراز و نشیب مرد بزرگ تاریخ ایران، آیت الله هاشمی؛ چریک انقلابی که رییس جمهور شد
آيت‌الله هاشمي رفسنجاني در سال 1313 در روستاي بهرمان از توابع شهرستان رفسنجان در يك خانواده ريشه‌دار مذهبي و كشاورز ديده به جهان گشود.
به گزارش «انتخاب»؛ پدرشان مرحوم حاج ميرزا علي هاشمي عميقاً مورد احترام و اعتماد اهالي روستا بود و به نوعي مرجعيت امور اجتماعي و مذهبي آنان را به عهده داشت. سطح زندگي آنها با توجه به وضع روستا در سطح خوبي بود.
* مكتب خانه
در سن 5 سالگي وارد مكتب خانه شد و علاوه برخواندن كتابهاي رسمي مدرسه، در مكتبخانه بخشهايي از قرآن، گلستان، نصاب‌الصبيان را نيز آموخت و سپس مختارنامه، معراج‌نامه، بوستان و ...
*تجربه اولين سفر
14 ساله بود كه به پيشنهاد پسرعمويش، محمد، تصميم گرفتند كه همراه كاروان جهت تحصيل علوم ديني به قم هجرت نمايند.
*پايه‌گذاري مكتب تشيّع
پس از چند سال اقامت در منزل حضرات آيات اخوان مرعشي و اطاق‌هاي اجاره‌اي در منازل مردم قم، حوالي سالهاي 35 به بعد در مدرسه حاج سيدصادق و سپس مدرسه حجتيه حجره‌اي با 7 تن ديگر گرفت. در همين دوره با همكاري دوستان، بويژه شهيد باهنر، نشريه «مكتب تشيّع» را بنا نهاد. اولين شماره اين نشريه در ارديبهشت 1338 منتشر شد، ايشان درباره اين نشريه مي‌گويد: «در پوشش مكتب تشيّع موفق به ايجاد يك شبكه فرهنگي – سياسي فراگير در كشور شديم. پس از باز شدن فضاي سياسي بعد از شهريور 1320، گروههاي ملي‌گرا و توده‌اي، ميدان‌دار مسائل سياسي و اجتماعي در مطبوعات بودند و فضا براي مذهبي‌ها بسيار تنگ بود. در اين نشريه مسائل اجتماعي و سياسي به شكل نو و بديع توسط بهترين متفكران اسلامي[1] عرضه مي‌شد.»
*امام خميني (ره) و هاشمي رفسنجاني
آشنايي با امام خميني(ره) در محل مسكوني وي در مقابل بيت امام شروع شد. ايشان فرصت مي‌كرد كه در مسير رفت و آمد امام ظاهر شده و چشم به چهره جذاب و پرهيبت ايشان بدوزد و سؤالي را بهانه تقرّب قرار دهد. بعدها زمينه آشنايي با مرحوم آقا مصطفي خميني فراهم آمد. در همان ابتدا رابطه استاد و شاگردي با امام را فراهم ساخت و اين رابطه را تا روزي كه بتوانند رسماً شاگرد امام شوند، حفظ كرده و هر روز گسترش دادند.
*آيت‌الله خامنه‌اي و هاشمي رفسنجاني
اين دو بزرگ براي اولين بار در درس خارج فقه مرحوم آيت‌الله داماد با هم برخورد كردند. سپس اين دوستي در يك سفر مشترك براي زيارت عتبات عاليات در عراق مستحكم‌تر شد. بعد از اين سفر آيت‌الله خامنه‌اي كه در مشهد تحصيل مي‌كردند، به قم منتقل شدند و اين باعث شد كه مراودتها ادامه يابد. دوستي اين دو طلبه به خاطر همفكري كامل و همكاري مبارزاتي عميق‌تر شد و اوج آن در حضور مشترك در جمعيت سرّي موسوم به «اصلاح حوزه» بود كه پس از كشف، باعث تعقيب، متواري شدن و زندگي مشترك آنها در خفا شد.
*شروع علني كار مبارزاتي
سال 1337 مصادف با اوايل تشكيل سازمان اطلاعات و امنيت كشور (ساواك) و همچنين سرنگوني رژيم سلطنتي در كشور همسايه عراق بود. ايشان كه محرم سال مذكور را در همدان براي تبليغ به سر مي‌بردند، در روز عاشورا ضمن اشاره به سرنوشت نظام سلطنتي عراق، انتقاد تندي را متوجه نظام سلطنتي پهلوي كردند كه بلافاصله پس از ترك منبر توسط شهرباني همدان دستگير شدند و به مركزي نظامي كه وظيفه ساواك تازه تأسيس را بعهده داشت، تحويل داده شدند. رئيس شهرباني كل كشور طي گزارش كتبي ضمن شرح وقايع به نخست‌وزير وقت (منوچهر اقبال) اعلام داشته است كه با توجه به درخواست آزادي وي از سوي عده‌اي از علما و معتمدين شهر و بدليل اينكه وي تا اندازه‌اي خردسال بود، آزاد شده است
.
*نقش هاشمي در مخالفت با لايحه انجمنهاي ايالتي و ولايتي
حضرت امام(ره) جلسه‌اي در منزل آيت‌الله حائري و در حضور علماء طراز اول قم تشكيل داده و اعلام خطر كردند. بنا شد علما با صدور اعلاميه‌هايي نسبت به اين تصويب‌نامه اعتراض كنند. اعلاميه‌هاي امام(ره) كه از همه تندتر بود، توسط رابطين مكتب تشيع در شهرستانها هم تكثير و پخش مي‌شد. امام(ره) جمعي از فضلا قم را براي تبليغ به اقصي نقاط كشور فرستادند كه مأموريت هاشمي عزيمت به استانهاي يزد و كرمان بود و متعاقباً كابينه علم عقب نشست و لغو تصويب‌نامه را رسماً اعلام كرد. [2]
*هاشمي رفسنجاني، سرباز باغ‌شاه
ايشان در 21 فروردين سال 42 پس از حادثه فيضيه دستگير و جزء اولين طلاب به سربازي اعزام شد. وي در پادگان به عنوان اولين اقدام طي يك بحث رودرو با فرمانده پادگان، اعزام طلاب به سربازي را صريحاً محكوم كرد و با اينكه هنوز بيشتر از سه روز از شروع سربازي اجباري نمي‌گذشت، فرمانده لشكر او را به اسم مي‌شناخت. در آن دوران در پادگانها رسم بر اين بود كه سربازان را به صورت دسته‌جمعي و گهگاه عريان به حمام مي‌بردند.اين سنت غلط و همچنين اجبار تراشيدن محاسن با تيغ و فحاشي به سربازان با اعتراض هاشمي رسماً توسط تيمسار پيروزنيا لغو شد. ايشان از بيم اينكه امام براي رهايي طلاب امتيازي به رژيم بدهند، طي نامه‌اي با عنوان معظم له خاطر نشان كرد كه پادگان براي طلاب دنياي جديدي است و هيچ مشكلي وجود ندارد و اگر طلاب به طور گسترده در سربازخانه‌ها شركت كنند، ارتش عوض خواهد شد. در عصر عاشوراي سال 42 فرمانده نيروي زميني ارتش وارد پادگان شد و به محض ورود، دستجات وعظ و عزاداري را كه توسط طلاب سرباز هدايت مي‌شدند، مشاهده كرد و معترضانه گفت: «طلبه‌ها پادگانها را به مسجد تبديل كرده‌اند.» سپس دستور داد مجالس وعظ و روضه‌خواني تعطيل شود. هاشمي رفسنجاني پس از فاجعه خونين 15 خرداد و احساس خطر، در 21 خرداد 1342 با اخذ مرخصي از پادگان خارج شد و ديگر مراجعت نكرد.
*زندگي مخفي و مبارزه
آيت‌الله هاشمي رفسنجاني از بيم دستگيري به عنوان سرباز فراري مجبور به زندگي مخفي شدو به زادگاه خود در بهرمان نوق رفت. در همين ايام بود كه ترجمه كتاب سرگذشت فلسطين را در مدت چهار ماه اقامت در آن روستا انجام داد.
در نيمه دوم سال 43 بدنبال تصويب لايحه مصونيت مستشاران نظامي و ديگر افراد تبعه آمريكا موسوم به كاپيتولاسيون، آتش مبارزه گرم‌تر شد. هاشمي توانست با تهيه صورت مذاكرات لايحه مزبور، امام را در جريان ريز مسائل قرار بدهد. امام(ره) نيز به شدت شاه، آمريكا و اسرائيل را مورد حمله قرار دادند كه در نيمه شب 13 آبان 1343 نيروهاي امنيتي منزل امام را در قم محاصره و پس از دستگيري، معظم له را به تركيه تبعيد كردند. پس از تبعيد حضرت امام (ره)، هاشمي و يارانش ابتدا نشريه بعثت و بعدها نشريه انتقام را با مشي صريح مخالفت با رژيم پهلوي منتشر كردند و در 29 بهمن سال 1343 به همراه جمعي از علماء و فضلاء در اعتراض به جو اختناق و تبعيد حضرت امام خميني(ره) نامه سرگشاده‌اي با عنوان نخست‌وزير وقت (هويدا) تهيه و امضاء نمودند و در پايان درخواست كردند در اسرع وقت رهبر شيعيان جهان را به قم عودت دهند. جالب توجه اينكه در اين نامه سرگشاده براي اولين بار از امام(ره) به عنوان رهبر شيعيان جهان ياد مي‌شود كه داراي بار سياسي عميقي است. سپس در نامه سرگشاده ديگري با عنوان هويدا و با امضاء فضلا و محصلين كرماني، نسبت به عدم رعايت شئونات روحانيت از سوي دولت و تصويب مصوبه‌هاي مغاير با نظر مراجع تقليد شيعه و اعمال سانسور و تبعيد حضرت امام (ره) اعتراض نمود.
*سرگذشت فلسطين
سال 1343 در تقويم مبارزات هاشمي نقطه عطفي است. ايشان در اين سال كتاب سرگذشت فلسطين يا كارنامه سياه استعمار، تأليف اكرم زعيتر را ترجمه و با افزودن مقدمه‌اي كه در واقع منشور اعتراضيه‌اي بر سلطه داخلي و استعمار خارجي و نماياندن وضع مسلمانان و به ويژه مظلومان فلسطين بود، منتشر ساخت. سرمايه چاپ و انتشار كتاب را از طريق قبوض پيش فروش به همراه يك متن حماسي و افشاگر تأمين كرد. كتاب سرگذشت فلسطين اثر عميقي در بين روشنفكران و مبارزان آن روزگار بجا گذاشت. براي نمونه مرحوم دكتر مصدق به يكي از دوستان خود نوشت: «از كتاب سرگذشت فلسطين بسيار استفاده نمودم و حيفم آمد كه اين كتاب در گوشه‌اي بماند و مورد استفاده قرار نگيرد.» وي همچنين مبلغي را هم براي خريد و پخش اين كتاب اختصاص داد.
*اولين زندان
ساواك در تاريخ 12/12/43 به اتهام اقدام عليه امنيت كشور نسبت به دستگيري ايشان نمود و او را روانه زندان كرد. وي به مدت 4 ماه تحت بازجويي و شكنجه بود كه در 14 تيرماه 1344 با فشار علما و مراجع بزرگ از زندان آزاد شد .
*احضار به ساواك اصفهان
در ششم دي ماه 1344 وارد نجف‌آ‌باد شد. عليرغم ممنوع‌المنبر بودن، به منبر رفت و در پايان يك سخنراني حماسي براي سلامتي امام خميني(ره) دعا كرد و بلافاصله پس از پايين آمدن از منبر توسط شهرباني دستگير و به ساواك هدايت شد.
*اميركبير يا قهرمان مبارزه با استعمار
اميركبير يا قهرمان مبارزه با استعمار نام اثري است كه در اسفند سال 46 منتشر گرديد. ايشان در خلال اين كتاب كوشيده بود انديشه‌هاي اصلاحي اميركبير در ايران و نياز كشور به تحول و از ميان بردن مفاسد را مطرح نمايد. در دوران رياست جمهوري و با مهيا شدن زمينه اصلاح، يعني آن چيزي كه اميركبير آن را نداشت، اقدامات اصلاحي در ساختارهاي اساسي كشور و برنامه سازندگي و توسعه را اجرا كند. صحبت كردن از انديشه‌هاي اصلاحي در سال 46 نشان مي‌دهد كه ايشان به استقرار نظام اسلامي و رهايي از قيد استعمار اميد داشت.
*نهضت در دانشگاه
مهمترين حضور هاشمي در مجامع دانشجويي در آذر 1349 در دانشكده فني دانشگاه تهران است. ايشان در اين جلسه شديداً استعمار را مورد حمله قرار دادند و از دانشجويان خواستند با درس خواندن، ايران را از وجود كارشناسان خارجي بي‌نياز كنند. حضور ايشان در مجامع دانشجويي با استقبال بي‌نظير و كم سابقه مواجه شد. يكي از منابع ساواك استقبال از او در دانشكده فني را اين چنين گزارش داده بود: «تعداد دانشجوياني كه در آمفي تئائر جمع شده بودند، حدود 700 الي 800 نفر بودند كه پس از پايان سخنراني مشاراليه شديداً براي او ابراز احساسات كرده و كف مي‌زدند به طوري كه تاكنون چنين استقبالي از هيچ يك از سخنرانان بعمل نيامده است.»
ساواك در تاريخ 14/7/50 و به بهانه نامه ارسالي به حضرت امام خميني(ره) مبادرت به دستگيري وي كرد كه بازهم با فشار علما در تاريخ 5/2/51 آزاد شد كه باز هم باگروههاي مبارز شناخته شده و ناشناس كار مي‌كرد و ديري نپاييد كه پيشنهاد تبعيد و سپس حكم دستگيري وي صادر شد. سه ماه از غيبت او مي‌گذشت، بدون اينكه ساواك بتواند كوچكترين اثري از وي بدست بياورد. بالاخره ساواك ايشان را در تاريخ 6/6/1351 توسط شهرباني كرمان در رفسنجان دستگير كرد و به ساواك محل تحويل داده شد و پس از يك روز به همراه مأمورين مسلح به تهران انتقال داد و در تاريخ 14/6/51 تحويل زندان قزل قلعه شد. چون نتوانستند دليل مستندي ارائه نمايند، ناچار با قرار التزام عدم خروج از حوزه قضايي تهران به قيد وجه التزام مبلغ 50 هزارريال در تاريخ 19/6/51 آزاد شد.
*فداكاري همسر
سيده عفت مرعشي همسر آيت‌الله هاشمي رفسنجاني در لحظه لحظه‌هاي نهضت همدوش همسر خود بود و بدون هيچ واهمه‌اي همه مخاطرات را به جان خريده است و در تمام مدت زندان و در ديدارها بخوبي از عهده اداره منزل و فرزندانشان برآمد. ايشان در قم توسط ساواك دستگير شد، ولي پس از اطلاع از انتساب وي به خانواده مرعشي و برخورد پرخاشگرانه مشاراليها مجبور به آزادي او شدند. اوج فداكاري سيده عفت مرعشي در انتقال دست نوشته‌هاي همسرش از زندان به خارج بود كه برخورداري جامعه فكري از تفسير راهنما و فرهنگ قرآن نتيجه همين تلاش است. آيت‌الله هاشمي رفسنجاني خود عمل انتقال دست‌نوشته‌ها به خارج از زندان را تحت عنوان «چادر و عبا» در مقدمه جلد اول تفسير راهنما شرح داده است.
*سكوت سياسي
سال 52 و 53 را بايد تعطيلي جلسات سخنراني او قلمداد كرد. در اين سالها توانست بدون اطلاع ساواك دوبار از كشور خارج شده و با مبارزان خارج از كشور ملاقات كند كه ساواك بدليل بي‌اطلاعي از محتواي آنها نتوانست پرونده‌اي در اين خصوص تشكيل دهد. سكوت تاكتيكي هاشمي در اين دو سال شديداً ساواك را به واهمه انداخت. چون سكوت ايشان با توجه به سوابق مبارزاتي شجاعانه وي بسيار معما مي‌نمود. بيم ساواك از فعاليتهاي احتمالي سرّي ايشان و همچنين مسافرت به خارج از كشور باعث شد كه معظم له در تاريخ 1/9/54 دستگير شودو تا پاييز 57 در زندان بماند.
*تأليفات
انتشار فصلنامه مكتب تشيع, ترجمه سرگذشت فلسطين يا كارنامه سياه استعمار, انتشار مجلات بعثت و انتقام, اميركبير يا قهرمان مبارزه با استعمار, انتشار مقالات مختلف در مكتب تشيّع, جهان در عصر بعثت (با همكاري شهيد باهنر), بحث‌هاي عدالت اجتماعي (خطبه‌هاي نمازجمعه تهران), نطقهاي قبل از دستور در مجلس شوراي اسلامي, مجموعه خطابه‌ها، مصاحبه‌ها و سخنرانيها, يادداشتهاي علمي از درسهاي اساتيد دوران تحصيل, تفسير راهنما (در 20 جلد), فرهنگ قرآن , روايت هجران, خاطرات دوران مبارزه , انقلاب و پيروزي, عبور از بحران , پس از بحران , آرامش وچالش [3]
همچنين تأليفات زيادي از ديگران در مورد شخصيت، عملكرد و انديشه هاشمي رفسنجاني متتشر شد كه مي‌توان به شرح ذيل نام برد:
انصراف, نقد ناتمام, امام علي (ع) در بيان هاشمي رفسنجاني, ياد ياران , مكالمات رؤساي جمهور ايران و عراق, حقيقت‌ها و مصلحت‌ها , بي‌پرده با هاشمي , سيماي سازندگي , شكوه سازندگي , سماحه الشيخ الهاشمي الرفسنجاني في عصر المجابهته, انتفاضه و فلسطين
ادامه زندگینامه کامل آیت الله هاشمی رفسنجانی را هم اکنون در پیوند زیر مطالعه کنید:
نظرت را بنویس
کارواش در محل شمال تهران
اون خطبه نماز جمعه تیر نقطه عطفی بود برای زندگی خودشون و ارتباطشون با مردم.
نقاشی ساختمان
خدا رحمتش کنه. مرد خوبی بود
