هفته گذشته دو اتفاق مهم درحوزه کتاب و کتابخانه هاي سبزوار به وقوع پيوست که همزماني تقريبي اين رويدادها با يکديگر و معنا و مفهوم هر يک بسيار جاي سئوال و نقد دارد.

اتفاق اول اينکه در نخستين روز هفته يعني شنبه 18 بهمن، جشنواره دسر با همکاري اداره کتابخانه هاي عمومي سبزوار در محل يکي از کتابخانه هاي عمومي اين شهر برگزار شد.

اتفاق دوم اينک در آخرين روز هفته يعني جمعه 24 بهمن ماه طبق اعلام رسمي مسئولان طرح انتخاب پايتخت کتاب ايران، سبزوار موفق نشد در رديف 10 شهر نامزد اين عنوان از سرتاسر کشور قرار گيرد. (شهرهایی که رسما نامزد طرح پایتختی کتاب ایران شدند عبارتند از: اهواز، بوشهر، تبریز، شهرکرد، قم، کاشان، کرمانشاه، گنبد کاووس، نیشابور و یزد)

***

يکي از معضلات فرهنگي در کشور ما در سال هاي اخير افت علاقه به کتاب و کتابخواني است.

به طوري که آمارهايي که هر از گاهي منتشر مي شود، خبر از آن مي دهد که هرچند کار و کاسبي فست فودها و رستوران ها و به طور کل مشاغل مربوط به شکم، روز به روز گرم تر و پر رونق تر مي شود ، برعکس آن رونق بازار کتاب و کتابخاواني کاسته می شود و وضعيت کتابخانه هاي کشور نیز نسبت به جمعيت و استانداردهاي روز جهان، عقب مانده تر مي شود.

البته در اينکه مشاغل مربوط به تهيه و عرضه خوراکي هاي مختلف بازار خوبي دارند جاي ناراحتي و اعتراض نيست. زيرا به هرحال آن هم بخشي از نياز ضروري مردم و البته از بعضي جهات جزء تفريحات سالم محسوب مي شود.

اما اعتراض ونگراني اصلي مربوط به کم فروغ شدن بازار کتاب و فرهنگ کتابخواني در کشور است.طوري که انگار اقدامات مسئولان فرهنگي براي حمايت از کتاب و گسترش فرهنگ کتابخواني در جامعه چندان موثر واقع نشده است.

در اين بين بعضي اقدامات هم از سوي مسئولان انجام مي شود که بسيار سئوال برانگيز وفاقد توجيه منطقي  به نظر  مي رسد.

مثلا برگزاري يک جشنواره مربوط به خوراکي هاي غذايي در يکي از کتابخانه هاي شهرستان سبزوار و با حمايت اداره کتابخانه هاي عمومي اين شهرستان و با حضور سرپرست اداره فرهنگ و ارشاد اسلامي سبزوار، آن هم در شرايطي که رقابت تنگاتنگي بين شهرهاي کشور بر سر کسب عنوان پايتختي کتاب ايران سرگرفته بود اقدامي واقعا عجيب است که اصحاب رسانه و تحليل گران مسائل فرهنگي شهرستان نمي توانند از کنار آن به راحتي بگذرند.

چه اتفاقي در طرز فکر همه يا برخي از مسئولان اجرايي ديار سربداران افتاده است که رفتار آن ها را از دورانديشي و برنامه ريزي هاي هوشمندانه براي رسانيدن شهر ديرينه هاي پايدار به جايگاه واقعيش در عرصه فرهنگ و تمدن ايران اسلامي به اجرا و يا همکاري در اجراي برنامه هايي سطحي، زودگذر و حتی  در پاره ای از موارد برنامه های بی ربط تنزل داده است؟

البته اين مطلب اسرارنامه در نقد برگزاري جشنواره هاي غذايي از جمله جشنواره دسر توسط گروه هنری یاقوت نيست. که آن هم در نوع خود يک هنر از مجموعه هنرهاي مربوط به خانه داري ومورد علاقه بانوان است. اما مسئله اينجاست که مکان برگزاري چنين جشنواره اي، چرا بايد در کتابخانه ها باشد  که پرواضح است نقش و وظيفه مهم تري در عرصه فکري و فرهنگي جامعه دارند.

حالا اگر اين جشنواره حداقل به غذاهاي محلي که نشان دهنده بخشي از فرهنگ و سنت هاي بومي مردم شهر است، اختصاص داشت، هرچند بازهم جاي برگزاري آن در کتابخانه نبود، اما باز مي شد توجيه بيشتري  براي آن آورد. اما جشنواره دسر، که درمقوله تجملات زيبای هنري اما غيرضروري و صرفا تشريفاتي در زندگي هاي امروزي جاي مي گيرد، ديگر واقعا نمي بايست در جايي مانند سالن مطالعه يک کتابخانه عمومي برگزار شود!

گويي در کارزار شکم و انديشه ، خوراکي هاي غذايي  موفق شده اند قلمرو خود را از رستوران ها و فست فودها و آشپزخانه هاي منازل فراتر برده و در پاره اي از موارد حتي قلب  کتابخانه ها را نيز فتح کنند!

 در چنين شرايطي که اداره  کتابخانه هاي عمومي شهرستان حامي برگزاري جشنواره دسر مي شود، سبزوار شانس مطرح شدن در رديف 10 شهر نامزد کتاب ايران را از دست مي دهد و اين نشان دهنده آن است که اگرهم دستگاه هاي مسئول شهرستان  که حيطه وظايفشان مستقيم يا غير مستقيم به حوزه فرهنگي مربوط مي شوند از جمله اداره کتابخانه هاي عمومي، ، شوراي شهر، شهرداري، اداره فرهنگي شهرداري، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامي و ...کاري انجام داده اند و طرحي براي پايتختي کتاب ايران تنظيم کرده اند، تلاششان موثر نبوده و حتي نتوانسته سبزوار را در رديف 10 شهري قرار دهد که نامزد عنوان پايتختي کتاب ايران شده اند.

اين در حالي است که کمي آن سوتر از سبزوار در شهر دوست و همسايه مان نيشابور رئيس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامي و شهرداري و احتمالا ديگر نهادهاي مرتبط با حوزه فرهنگ شهرستان،  برنامه ريزي و هزينه هاي زيادي در اين زمينه کرده اند. حتي رئيس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامي نيشابور در مصاحبه اي که پيرامون همين موضوع با مطبوعات انجام داده، نيشابور را نمونه کاملي از الگوي يک شهر ايراني - اسلامي معرفي  کرده و گفته است:

 جنبه‏‏ هاي فرهنگي و تاريخي آن مي‏‏تواند براي مطرح شدن پايتخت کتاب و از همه مهمتر پايتخت فرهنگي شرق كشور مد نظر قرار گيرد.

کرخي همچنين در بخش ديگري از اين مصاحبه پيشنهاد خواهرخواندگي نيشابور با ديگر شهرهاي نامزد پايتختي کتاب ايران را مطرح نموده است.

متن کامل اظهارات رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی نیشابور را هم اکنون در پیوند زیر مطالعه کنید:

نیشابور نامزد نهایی پایتخت کتاب ایران شد

اين تلاش هاي انجام شده توسط مسئولان نیشابور که باعث شده نيشابور بتواند تا به اينجاي کار به جمع 10 شهر نامزد پايتختي کتاب ايران برسد و نيز اين اهدافي  که از زبان رئيس اداره فرهنگ و ارشاداسلامي نيشابور بيان شده، نشان دهنده دورانديشي و يک نوع رفتار هدفمند، غيرروزمره و معطوف به آرمان های بلندمدت از جانب مسئولان محلی برای نیشابور است.

به طور مثال هرچند نيشابور واقعا شهري تاريخي و فرهنگي در کشور محسوب می شود که ارزش های قابل توجهی دارد اما يقيناً تنها شهري نيست که مي تواند به عنوان پايتخت فرهنگي شرق ايران مطرح شود.

چرا که به استثناي مشهد که به عنوان پايتخت معنوي ايران مطرح شده است، فقط در محدوده خراسان بزرگ شهرهاي ديگري نظير سبزوار، بيرجند و ... نيز هستند که مي توان از آن ها به عنوان پايتخت هاي فرهنگي شرق ايران نام برد که آن ها نیز هر یک از ارزش های تاریخی و فرهنگی منحصر به فردی دارند و در برخی زمینه ها اولین های خراسان، ایران و حتی فراتر از آن محسوب می شوند.

اما در اين بين به نظر مي رسد همت و دورانديشي  مديران نقش تعیین کننده ای داشته باشد.

اينکه مسئولان غير از مديريت بر امور روزمره و جاري ادارات خود، آيا فکرهايي براي بلندمدت، طرح هايي خلاقانه و اهدافي بزرگ نيز در سر دارند يا تنها آرام و بي حاشيه بودن و برگزاري برنامه ها و جشنواره هاي زودگذر و عمدتاً تفنني و گاه گاهي گزارش دادن از ضعف امکانات و بودجه ها را همه همت و تلاش خود مي دانند؟

يکي از خبرنگاران نيشابوري مدتي قبل مطلبي را در رسانه هاي اين شهر منتشر کرد که در آن به مقایسه نیشابور با سبزوار پرداخته و عنوان کرده بود: بزرگان تصمیم گرفته اند نیشابور از سبزوار عقب بماند. البته این دیدگاه خبرنگار نیشابور در همان زمان در مجله اینترنتی اسرارنامه پاسخ داده شد و مورد استقبال و توجه مخاطبان گرامی در شهرستان های سبزوار و نیشابور قرار گرفت. برای مطالعه آن مطلب روی اینجا کلیک کنید.

اما اینک باید گفت، اگر هم سبزوار در برخی زمینه ها (دانشگاهی، فرودگاهی، اقتصادی، ورزشی، فرهنگی و هنری...) پیشرفت و توسعه ای داشته که آن را زبانزد سایر مناطق کرده است، بیشتری در نتیجه تلاش مردم و استعدادهای درونی خود این شهر بوده است و به نظر می رسد، مسئولان شهرستان هنوز باید به طور جد در برنامه ریزی ها، رفتارهای مدیریتی و اهدافی که برای فعالیت خود در دستگاه تابعه شان در نظر می گیرند تجدید نظر کرده و فعالیتهایشان را برای سبزوار متناسب با شأن و جایگاه عظیم تاریخی و فرهنگی شهری تنظیم کنند که در ردیف 36 پایتخت تاریخی ایران قرار دارد.(منبع)

البته نقد فوق هرچند با محوریت عملکرد اداره کتابخانه های عمومی سبزوار نوشته شد، اما در عین حال مستقیم و غیر مستقیم دربرگیرنده عملکرد نهادهای دیگری نظیر شورای شهر، شهرداری، اداره فرهنگی شهرداری، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، شورای فرهنگ عمومی شهرستان و ... نیز می شود و مسئولان هریک از این نهادها باید در مقابل کم کاری صورت گرفته در رابطه با مطرح نشدن نام سبزوار در ردیف 10 نامزد انتخاب پایتخت کتاب ایران و محرومیت این شهر از بسیاری دیگر از امکانات و تسهیلات فرهنگی دیگر پاسخگوی افکار عمومی مردم دیار سربداران باشند.

کوچه پس کوچه پیوندها

کلیک کنید:

جوابیه اداره کتابخانه های عمومی سبزوار به یک یادداشت ناصحیح