تلاش برای جایگزینی فرهنگ سینه زنی به جای زنجیرزنی در عزاداری های مذهبی


در نخستین روزهای محرم مجله اینترنتی اسرارنامه با مخاطبین خود قرار گذاشت به بهانه ایام مذهبی سوگ ثارالله (ع) و یاران باوفایش که این ایام جزء مهمترین و فراگیرترین روزهای مذهبی هر سال برای شیعیان هستند  ، به بررسی دقیق تری از برخی آداب و رسوم عزاداری محرم در سرزمین تاریخی سربداران در غرب خراسان بپردازد.(منبع)
اسرارنامه این مهم را از همان روزهای نخست با انتشار چند مطلب توصیفی از شیوه عزاداری مردم شهرها و روستاهای سبزوار و نیز با انتشار چند مطلب تحلیلی در خصوص کم و کیف این عزاداری ها آغاز کرد که نمونه ای از این مطالب هم اکنون در آرشیو بخش های رویدادها ، سبک زندگی و حوض هشت پایه مجله اینترنتی اسرارنامه موجود  است.
در اینجا توجه به این نکته ضروریست که در اثر برخی غفلت ها که در دهه های گذشته نسبت به برپایی صحیح مراسم عزاداری امام حسین (ع) صورت گرفته است ، در سالهای اخیر متأسفانه شاهد بروز تهدیدهای فراوانی در مقابل اجرای صحیح مراسم عزاداری سرور وسالار شهیدان بوده ایم .
از همین رو به نظر می رسد هریک از رسانه ها و دستگاه های فرهنگی باید بیش از پیش به شناخت صحیح و دقیق فرهنگ عاشورا و فرهنگ سازی صحیح در راستای برگزاری هرچه بهتر مراسم عزاداری امام سوم شیعیان اقدام کنند.
این موضوع به ویژه در دارالمومنین سبزوار به عنوان یکی از شهرهایی که در طول تاریخ به عنوان مهم ترین شهرهای پایگاه تشیع درایران و مرکز تشیع در خراسان مطرح بوده است ، اهمیت بیشتری دارد. (منبع)
لذا به جاست که موضوع بحث و بررسی پیرامون شیوه های صحیح عزاداری امام حسین (ع) در تمام ایام ماه محرم و صفر ادامه یابد و به هریک از آیین مرسوم عزاداری توجه ویژه ای صورت پذیرد.
مجله اینترنتی اسرارنامه به همین مناسبت در مطلب پیش رو تصمیم دارد ، به معرفی و تحلیلی مختصر در باره یکی از رایج ترین شیوه های عزاداری ایام محرم در اکثر شهرهای ایران ازجمله شهر سبزوار بپردازد .
زنجیرزنی مراسمی است که شاید با وجود اجرای همه ساله و فراگیری زیادش در میان عزاداران حسینی ، بازهم اطلاعات کافی درمورد آن وجود نداشته باشد.

مراسم زنجیرزنی :
در ایام تاسوعا و عاشوری حسینی درچند سال اخیر پس از مشاهده برنامه های صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران شاید برای شما هم این سئوال پیش آمده باشد ، که چرا شبکه های مختلف سیما در پخش مراسم عزاداری شهرها و مناطق مختلف کشور تقریباً تنها مراسم سینه زنی و یا مداحی و روضه خوانی های مختلف را به صورت گسترده ای نشان می دهند و با اینکه مراسم زنجیر زنی در بسیاری از شهرها شیوه اصلی عزاداری است ، اما این مراسم کمتر در صدا و سیما انعکاس می یابد؟
به عنوان مثال حتماً انتشار گسترده صحنه های مراسم سینه زنی در شهرهای یزد ، اردبیل ، زنجان ، بندرعباس و دیگر مناطق کشور را که به فراوانی از سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش می شود مشاهده کرده اید ، اما  در عین حال متوجه شده اید که مراسم زنجیرزنی های گسترده که در اغلب شهرهای ایران با شدت و حدت انجام می گیرد ، کمتر در صدا و سیما انعکاس می یابد.
بنا بر اطلاعات موجود در مجله اینترنتی اسرارنامه این موضوعی است که در سیاست کلی نهادهای فرهنگی و مذهبی جمهوری اسلامی ایران درسال های اخیر ریشه دارد.
شاید یکی از دلایل این امر این باشد که مراسم زنجیرزنی از چندان پیشینه روشن و معقولی در عزاداری های مذهبی برخوردار نیست ، واز طرفی دیگر این مراسم در سالهای اخیر متأسفانه گاهی اوقات بیشتر به یک امر نمایشی با حاشیه های فراوان تبدیل شده است . لذا دستگاه های فرهنگی کشور برآن شده اند به مرور زمان فرهنگ مراسم سینه زنی را به جای مراسم زنجیرزنی در کشور رواج دهند.
یکی از اقدامات انجام گرفته اخیر ، اهتمام صدا و سیما در پخش گسترده مراسم سینه زنی در شهرهای مختلف است. که در نقطه مقابل مراسم زنجیرزنی تنها در بعضی بخش های خبری و یا فیلم و سریال ها ویا احتمالاً در برنامه های مستند سیما امکان پخش پیدا می کند.
این اقدام صدا و سیما در واقع گامی در جهت معرفی و تشویق الگوهای صحیح عزاداری امام حسین درایام محرم است.
به طوری که دبیر شورای هیئات مذهبی شهرستان سبزوار اخیراً در یک گفتگو با خبرگزاری ایسنا در مورد تصمیم به جابه جایی تدریجی فرهنگ سینه زنی به جای زنجیرزنی در عزاداری ایام محرم گفته است : « سالهای مدیدی مردم این دیار زنجیرزنی کرده که تغییر این مورد نیاز به فرهنگ سازی دارد اما سعی شده که ایام فاطمیه ، صادقیه ، اربعین ، شهادت امام رضا (ع) و ... بصورت سینه زنی برگزار شود تا بتدریج این فرهنگ نهادینه شود .
حسین موحدیان تصریح کرده است : مجوز های صادر شده تحت عنوان سینه زنی بوده اما به هیات ها اجازه زنجیرزنی در سه روز تاسوعا ، عاشورا و یازدهم محرم داده شده است .

وی ادامه داد: البته یک هیات به‌صورت سینه زنی دراین ایام خواهیم داشت.»(منبع)

اینک پس از ارائه این توضیحات اشاره ای مختصر به ماهیت مراسم زنجیرزنی ، پیشینه تاریخی و چگونگی پیدایش آن در فرهنگ عزاداری جوامع شیعی خواهیم داشت :

زنجیرزنی
از سنتهای عزاداری در ایران است،در پاکستان و هندوستان نیز این شیوه از دیربازرواج داشته است.مجموعه ای از حلقه های ریز متصل به هم که به دسته ای چوبی یا فلزی وصل می شود«زنجیر»نام دارد و آن را در ایام عاشورا،بصورت دسته جمعی و درهیاتهای عزاداری،همراه با نوحه خوانی،بر پشت می زنند و گاهی جای آن کبود یامجروح می شود.غالبا این مراسم با سنج همراه است.
این شیوه عزاداری که اغلب همراه با خون آمدن از پشت زنجیر زنان است،بویژه دربرخی مناطق و ملتها که تیغهایی هم به زنجیرها می بستند،در گذشته چون در دید برخی غیر مسلمانان تاثیر سوء داشت،برخی علما به حرمت زنجیر زدن و قمه زدن و خون ازسر و پشت خویش جاری کردن فتوا دادند.
در مقابل آنان نیز علمای دیگری در پاسخ به استفتاهای مردم، حکم به جواز دادند.این مساله،بارها در گذشته منشا کشمکشهای مذهبی گشته است.از جمله آیة الله سید ابو الحسن اصفهانی فتوا به حرمت داد و سیدمحسن امین از او انتقاد کرد و این مساله به مطبوعات و مجلات آن روزگار کشیده شد (۱) واز آن پس بازار استفتاء و افتاء داغ شد و مجموعه هایی نیز که حاوی این نظرات فقهی بود،منتشر گردید.نظیر آن سبت به قمه زنی هم در تاریخ معاصر وجود دارد
.(منبع)

همچنین برخی منابع دیگر نیز درمورد زنجیرزنی نوشته اند : «زنجيرزنى»، از هندوستان و پاكستان به ايران آمده است.
از آنجا كه برخى به وضع نامناسبى با زنجير عزادارى كرده و موجب زخمى شدن بدن و خون آمدن آن مى‏گشت، برخى از علما به حرمت آن فتوا دادند؛ ولى اگر اين عمل به شيوه‏اى انجام شود كه موجب صدمه به بدن و تقبيح عاقلان نگشته و زمينه را براى وهن آموزه‏هاى عاشورا فراهم نسازد، اشكالى ندارد؛ چنان كه در عموم عزادارى‏هاى ايران در خصوص زنجيرزنى، به دليل رعايت شؤون عزادارى اين نوع سوگوارى رايج است.موسوعة العتبات المقدسة، ج 8، ص 378.
اصل سنت «سينه زنى» در ميان عرب‏ها رايج بوده و بعدها به صورت موجود درآمده است كه با انتخاب نوحه‏هاى سنگين، حركات دست بر سينه مى‏خورد. اين‏گونه عزادارى ابتدا به صورت فردى بوده و زمانى كه سوگوارى علنى و گسترده شد - خصوصاً در زمان صفويه - به شكل گروهى درآمده است.موسيقى مذهبى ايران، ص 26.
(منبع)

به هر صورت عزاداري به شکل معين مثلا در قالب سينه زني و زنجير زني و ... به نحو مستقيم ريشه روايي ندارد و گويا شکل برپايي مراسم عزاداري، به خود مردم واگذار شده است تا با انطباق اصول کلي دين و راهنمايي ائمه اطهار (ع) و بزرگان دين با عرف محلي، تکريم و تجليل شايسته از ائمه معصومين (ع) بجا آورند.(منبع)
مجله اینترنتی اسرارنامه امیدوار است در جهت برقراری صحیح فرهنگ عزاداری امام حسین (ع) اقدامات لازم از سوی مسئولان فرهنگی و حمایت لازم از جانب مردم به ویژه هیئت های عزاداری صورت گیرد.
ان شاءالله در آینده در مطالبی دیگر به معرفی و تشریح برخی دیگر از جنبه های رایج عزاداری ایام محرم در ایران به ویژه خطه پرافتخار سربداران (غرب خراسان رضوی) خواهیم پرداخت.

کوچه پس کوچه پیوندها

کلیک کنید :
دکتر شریعتی چهل سال قبل درباره عاشورا چه نوشت؟
نظرت را بنویس
comments

برقبانی

سلام دوست عزيز و بزرگوار اميدوارم حالتون خوب باشه و ما رو از دعاي خيرتون محروم نکنيد. اميدوارم شهدا هميشه کمکتون کنند. با مطلبي با عنوان (ماجرای عطر سیب حرم امام حسین(ع) چیست؟) منتظر حضور و نظر گرمتون هستم. khademoshohada1.ir اللهم عجل لوليک الفرج ايشالله شهيد شي شهادت بنده ي حقير التماس دعا
پربازدیدترین محبوب‌ترین‌ها پرونده ویژه نظرات شما