سیدجلال سیدان:
۱-معارف بشری گسترده ومتنوع اند و هر کدام به نوعی و میزانی حاملان “حقیقت” هستند.

۲-حقیقت، بخش جدایی‌‌ناپذیر معارف بشری است که قسمت هایی از آن به الگوهای رفتاری و عملی جوامع تبدیل شده است.

۳-ادیان الهی، غیر الهی، مکاتب فلسفی و… بخش بزرگی از معارف بشری را تشکیل می دهند. پس می توان نتیجه گرفت، بخش بزرگی از حقیقت در ادیان نهفته است و پیروان آن‌ها می توانند به نسبت ظرفیت های خود این حقایق را دریابند و بر اساس آن، رفتارهای فردی و اجتماعی خود را شکل دهند.

۴-هیچ کس و هیچ کتابی نمی‌تواند ادّعا کند که تمام حقیقت نزد اوست؛ و دیگران از آن بی‌بهره ‌اند، یا برای دست یافتن به حقیقت و رستگاری فقط باید از کانال (آموزه‌های خاص او) عبور کرد.

۵-معارف بشری در طول تاریخ رو به تکامل بوده‌اند و هر کدام از دیگری تاثیر پذیرفته‌اند. هر کس در هر زمان و مکان اثری نوشتاری، گفتاری یا تصویری خلق نموده، بدون شک انگیزه‌ای درونی داشته؛ به زعم خود به نکته‌ای (حقیقتی) رسیده که دیگران تا کنون به آن نرسیده‌اند. یا احساس می‌کرده دانستن این نکته یا پیام برای دیگران ضروری است؛ چون یافته‌ی او حقیقت است!

۶-حقیقت امری کلی، ارزشی و دلپذیر است که نوع بشر در رسیدن به آن احساس نیاز می‌کند.

۷-این امر کلی یا حقیقت مطلق [یک جا] در یک زمان و مکان خاص نمی‌تواند تجلی کند و تماماً در کتابی گنجانده شود یا در ذاتی حلول کند؛ پس لاجرم باید به اجزای فراوانی تقسیم شود تا هر کس بتواند به اندازه‌ی توانایی‌اش به آن دسترسی پیدا کند؛ که گفته اند:

    آب دریا را گرچه نتوان کشید  //  لیک به قدر تشنگی باید چشید *

۸-هر کس مالک و صاحب بخشی از حقیقت است که با تلاش، از راه‌های گوناگون و به کمک ابزار مختلف به آن دست یافته است.

۹-حقیقت در تمام زمان‌ها و مکان‌ها ساری و جاری است و مثل هوا جهان را احاطه کرده است:

    دل هر ذره که بشکافی  //  آفتابیش در میان بینی **

بدون شک آیندگان نیز بخش‌هایی از آن را یافته و از آنِ خود خواهند کرد، که هدف از هستی فقط تکامل است!

۱۰-در طول تاریخ، ادیان، مکاتب و اندیشه‌ها به منزله‌ی کتاب‌های درسی حقیقت و پیامبران، رهبران و نوابغ، معلمان آموزش این کتاب‌ها بوده‌اند. کتاب قطور هستی همچنان ورق خواهد خورد و معلّمانی از جنس: متفکّران، فیلسوفان، هنرمندان و نویسندگان، با کمک ابزارهای پیشین و پسین به آموزش آن خواهد پرداخت.

    حقیقت همچنان تا جاودان در راه است و همچنان تا جاودان بر شهرها و روستاهای دیگر گذر می‌کند! ***

* و **: جلال‌الدین محمد مولوی، قرن هفتم – مثنوی
***: اخوان ثالث مهدی، معاصر (فقید)

منبع: مجله اینترنتی سبزواریان