برشی از تاریخ سبزوار در عصر صفوی و افشاری در کتاب ((محمودنامه))
محمودنامه اثری منظوم درباره چگونگی استیلای ملک محمود کیانی سیستانی بر مشهد؛ قوچان، نیشابور و سبزوار در اواخر عصر صفوی و درگیریهای او با نادرشاه افشار می باشد.
کتاب «محمودنامه» حوادث این دوره را از سقوط شهر سبزوار در صفر 1135به دست ملک اسحاق کیانی تا بعد از تسلط کامل ملک محمود بر مشهد و شهرهای مجاور در محرم 1137 دنبال می کند.احتمالا این نسخه منحصر به فرد است. و اهمیت فراوانی برای «نادر پژوهان»، سیستان و خراسان شناسان دارد.
منبع: محمود نامه
مشخصات کتاب
تاجدار نا فرجام
عنوان کتاب: تاجدار نافرجام
مولف: نامعلوم
تصحیح و تحقیق:علیرضا جنتی سراب
تایپ:زهرا قربانعلی مقدم
قطع:وزیری
نوبت چاپ:اول
تاریخ انتشار:بهار 1393
صفحه آراوطراحجلد: محمدعلی محمدقاسمی
قیمت:200000 ریال
منبع: محمود نامه
«فهرست مطالب و مندرجات»
سرآغاز سخن:................................................................................................11
فصل اول
اصل اشعار منظومه محمود نامه
مقدمه شاعر: ..................................................................................................... 18
قسمت اول: فکر پادشاهی ملک محمود سیستانی در مشهد .......................................... 19
قسمت دوم: گسیل داشتن سپاه به سبزوار و تصرف آن شهر .......................................... 21
قسمت سوم: تطمیع یکی از پهلوانان مشهد به قتل بیگلربیگی.......................................... 26
قسمت چهارم: فرستادن سر بیگلربیگی مشهد بسوی ملک محمود .................................. 27
قسمت پنجم: افتادن شهر به دست پهلوان محمد بابا قدرتی ........................................... 29
قسمت ششنم: ورود ملک محمود سیستانی به شهر مشهد ......................................... 31
قسمت هفتم: رنجش پهلوان بابا قدرتی از ملک محمود سیستانی .................................... 32
قسمت هشتم: ایجاد جنگ و اختلاف بینبابا قدرتی و ملک محمود ..................................... 36
قسمت نهم: دستگیری و قتل پهلوان محمد بابا قدرتی ................................................... 39
قسمت دهم: رفتار و سلوک ملک محمود با شهروندان مشهدی ....................................... 44
قسمت یازدهم: قتل یکی از مخالفان دریافت مالیات روستایی ......................................... 47
قسمت دوازدهم: ممانعت حاكم نيشابور از ارسال آذوقهبه مشهد ................................... 49
قسمت سیزدهم: دستور حمله ملک اسحاق خان به نیشابور.......................................... 51
قسمت چهاردهم: در خواست کمک حاکم نیشابور از اطراف ............................................. 52
قسمت پانزدهم: محاصره نیشابور توسط ملک اسحاق خان ............................................ 55
قسمت شانزدهم: شتافتن جنگجویان سبزوار به کمک نیشابوریان ..................................... 57
قسمت هفدهم: محاصره ملک اسحاق توسط گروه غازیان خبوشان ................................... 60
قسمت هیجدهم: شتافتن ملک محمود به نیشابور با ترفند صلح ...................................... 65
قسمت نوزدهم: مراجعت غازیان اکراد به خبوشان و سقوط نیشابور ................................. 75
قسمت بیستم: انتصاب ملک فتحعلی سیستانی به حکومت نیشابور .............................. 79
قسمت بیست و یکم: رسیدن نامه شاه طهماسب به گروه غازیان خبوشان........................ 82
قسمت بیست و دوم: احضار ندرقلی بیگ توسط ملک محمود به مشهد ............................ 89
قسمت بیست و سوم: حضور مصلحتی ندرقلی بیگ در بارگاه ملک محمود .......................... 95
قسمت بیست و چهارم: تشکیل جلسه سران حکومتی و سخنرانی ملک محمود................... 98
فصل دوم
بازگردانی منظومه محمود نامه
پیش بخش:گذری بر پیشینه زندگی ملک محمود سیستانی ...................................... 106
بخش اول:قیام ملك محمود سیستانی با حمله به سبزوار(صفر 1135) ..........................118
بخش دوم: تسخير مشهد با دسيسه حاجي محمد بابا قدرتي(سال1135) .................. 126
بخش سوم: قتل حاجي بابا قدرتي توسط ملک محمود خان (سال1136) ...................... 138
بخش چهارم: رفتار ملك محمودخان با شهروندان مشهدی (سال1136)......................... 149
بخش پنجم: حمله ملك محمود خان به شهر نيشابور (سال1137) .................................158
بخش ششم: شكست سپاه ملك محمود خان از اكراد خبوشان (سال1137)..................... 166
بخش هفتم: دست كشيدن اكراد از جنگ و سقوط نيشابور (سال1137)...........................180
بخش هشتم: رسيدن نامه شاه طهماسب صفوی به اكراد خبوشان (سال1137) ............... 194
بخش نهم: پيوستن موقتي ندر قلي بيگ به ملك محمود خان (سال1137) .........................212
بخش دهم:قیام ندرقلي بيگ علیه ملك محمود وتصرف مشهد (سال1139) .......................223
فصل سوم
شرح برخی اعلام محمود نامه
بخش اول:شرح برخی از اشخاص اشاره شده در محمودنامه .......................................248
بخش دوم: شرح برخی از اماکن اشاره شده در محمودنامه ........................................ 290
بخش سوم: شرح برخی از قبایل و اصطلاحات اشاره شده در محمودنامه ........................309
تصویر نسخه خطی .......................................................................................319
فهرست منابع و مآخذ: ...................................................................................356
منبع: محمود نامه
مقدمه:
ملک محمود کیانی سیستانی از جمله شخصیتهای موثر در حوادث سیاسی اواخر عهد صفوی است که با تکیه بر پیشینه خانوادگی چند صد ساله و با استفاده از شرایط موجود و قابلیتهای فردی در دوره سقوط اصفهان توسط افاغنه حدود پنج سال بخشهای زیادی از شرق ایران به مرکزیت مشهد مقدس را در اختیار داشتاین اقتدار سبب شد تا نادرقلی افشار پادشاه آینده هم مدتی در خدمت این ملک در آید. سرانجام ملک محمود با حضور شاه طهماسب ثانی و همکاری نادرقلی شکست خورده و مدتی بعد به قتل می رسد. آنچه تا کنون درباره وی نوشه شده، بیشتریک جانبه و متاثر از دیدگاههای طرفدار نادرشاه بوده است. اخیرا دو نسخه خطی(بخشی از)«مرات واردات» و «شجره الملوک» به همت دکتر منصور صفت گل تصحیح و به چاپ رسیده که در هر کدام با گوشه های متفاوت از زندگی ملک محمود آشنا می شویم. چاپ این دو اثر باعث شد تا جایگاه ملک محمود در حوادث اواخر عصر صفوی بیشتر روشن گردد.
اما بخش مهم از تکاپوهای ملک محمود که در حافظه تاریخ نقش بسته بود به صورت نسخه منحصر به فرد «مثنوی محمود نامه» یعنی کتاب حاضر در پرتو تقدیر حیاتش را به عصر جدید اعلام کرد. بدین ترتیب پازل حوادث دولت ملک محمود در مشهد کامل تر می گردد. بیشتر مطالب موجود در این نسخه دست اول است و حوادثی از آن هم که در دیگر نسخ وجود دارد به علت حضور احتمالی سراینده این اثر در صحنه می تواند از وثوق بالاتری برخوردار باشدکه درذیل به برخی از آنها می توان اشاره داشت:
الف- اخبار دست اولی از غلبه ملک اسحاق از بستگان نسبی ملک محمود بر مردم سبزوار.
ب ـ نحوه غلبه ملک محمود بر نیشابور و خوانین خبوشانکه به شکل متفاوتی گزارش شده است.
ج- گزارشهایی از درگیری ملک محمود با متنفذین محلی اطراف مشهد.
د- علل حضور و عملکرد نادرقلی افشار در دربار ملک محمود.
ه- روشن شدن دیدگاه ملک محمود نسبت به عوامل سقوط اصفهان و اوضاع دربارصفوی از نظر او.
و- اخبار دست اولی از تعدیات عاملان صفوی، ملک محمود و دیگر قدرتمندان در شهرهای مشهد، سبزوار، نیشابور، قوچان و.. در این دوره.
اما آنچه به این نسخه اعتباری دیگر می بخشد همانا شیوه نگارش آن است که به صورت نظم ارائه گردیده است. اهمیت حوادث موجود از دیدگاه سراینده باعث شد تا این تاریخ را به شعر در آورد.
استفاده شاعر از تشبیهات و استعارات نشان از غنای ادبی ، سلیقه و حوصله او دارد. ذوق شاعرانه و طبع لطیف او باعث شده است که بسیاری از ناملایماتی که طبقه رعیت در این بین نظیر هتک نوامیس، مالیات های بی مورد، قطع مقرریهاو... تحمل کردند به تصویر کشیده شود. اما گرچه شاعر سعی کرده است که جانب عدالت را رعایت کند اما نظر خوب و مثبتی روی ملک محمود و بسیاری دیگر از صاحبان قدرت آن دوره نداشته است. اما از آن طرف از سواران خطه خبوشان به نیکی یاد می کند و به بسیاری از شکستهای آنها رنگ از خودگذشتگی داده است. بنابراین فراوان در اشعارش از این گونه تبعیضها به چشم می خورد.
سراینده در «محمودنامه» حوادث این دوره را از سقوط شهر سبزوار در صفر 1135به دست ملک اسحاق کیانی تا بعد از تسلط کامل ملک محمود بر مشهد و شهرهای مجاور در محرم 1137 دنبال می کند.احتمالا این نسخه منحصر به فرد است. و اهمیت فراوانی برای «نادر پژوهان»، سیستان و خراسان شناسان دارد.
منبع: محمود نامه
تلفن تماس: 09159445799
نظرت را بنویس
