مطلب پیش رو با اندکی ویرایش و خلاصه سازی به نقل از هنرآنلاین (خبرگزاری هنر ایران) دراینجا منتشر شده است. مخاطبان گرامی برای دستیابی به متن اصلی این گزارش می توانند به آدرس منبعی که در انتهای این متن درج شده است، مراجعه کنند:

 کتاب تاریخ بیهقی اثر ابوالفضل بیهقی یکی از آثار شاخص و تراز اول نثر فارسی است. او روشی دقیق و سبکی زنده و جامع در تاریخ‌نگاری برگزیده است که پیشینیان فاقدش بودند. تاریخ بیهقی متنی "تاریخی ـ ادبی" است که تاریخی حماسی و پر اوج و نشیب را با قلمی زیبا و زبانی باشکوه و پرنیانی روایت کرده و بنایی چنان بزرگ افراشته است که ذکر آن تا دنیا باقی خواهد ماند.

مرکز فرهنگی شهر کتاب از سال ۱۳۸۵ در روزهای چهارشنبه، درس‌گفتارهایی درباره‌ ادبیات کلاسیک فارسی برگزار می‌کند و تاکنون نزدیک صدها جلسه درس گفتار درباره‌ مولوی، فردوسی، سعدی، نظامی و عطار برگزار کرده است و از روز چهارشنبه ۲۶ مهرماه 91 درس‌گفتارهایی درباره‌ بیهقی را به مدت یک سال برگزار کرده است. در جلسه‌ آغازین درس‌گفتارهای بیهقی ،غلامعلی حدادعادل  درباره‌ "اهمیت و جایگاه تاریخ بیهقی در تاریخ و ادب فارسی" سخن گفت.

بیهقی‌پژوهی در روزگار ما تاریخی 100ساله دارد

غلامعلی حدادعادل، رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: در یک سال آینده ما مهمان بیهقی هستیم و این برای نخستین بار است که شهرکتاب درس گفتاری را به نثر اختصاص داده است و من از برگزاری چنین نشست های که موجب توجه ویژه به ادبیات فارسی می شود استقبال می کنم که موجب اعتلای زبان فارسی می شود.

من در سال 1350 که برای نخستین بار کتاب تاریخ بیقی با تصیح فیاض منتشر شده بود با این اثر عظیم آشنا شدم و مدت چهار ماه به طور مستمر مشغول خواندن این اثر عظیم بودم و پس از آن 40 سال است که با این کتاب انس و الفت ویژه ای دارم.

بیهقی‌پژوهی در روزگارما تاریخی 100ساله دارد. بزرگانی سراغ بیهقی رفته‌اند، همانند "محمدتقی بهار" که به اعتبار یادی که مرحوم غلامحسین یوسفی از او می‌کند، آفاق زیبایی از نثر بیهقی را به روی شاگردانش گشود. به همین گونه باید از دکتر فیاض یاد کنیم که زحمات بسیاری برای "تاریخ بیهقی کشید و نیز غلامحسین یوسفی که دو مقاله‌ او درباره‌ بیهقی، در کتاب‌های "دیداری با اهل قلم" و "برگ‌هایی در آغوش باد"، مناسب است که در یک رساله‌ مستقل چاپ بشود.

من بیهقی را از نگاه کلان می‌بینم. هزارسال پیش دبیری از دستگاه غزنویان، حوادث سیاسی و اجتماعی و جنگ‌های روزگارش را در 30 جلد و 50هزار ورق به رشته‌ تحریر درآورده است. این کمیت کار اوست که البته یک ششم آن باقی مانده است که همین موضوع حکایت از قدمت تاریخ نگاری در ایران دارد.

در تاریخی که او نوشته است، چند خصوصیت وجود دارد که باید به آن توجه داشت. یکی خودآگاهی او نسبت به داشتن روش در تاریخ‌نگاری است. بیهقی یک کار روشمند کرده است و خود به کاری که به آن اهتمام ورزیده است آگاه بوده است. دیگر، اهتمام بیهقی به ثبت واقعیات به صورت دقیق است. ما با خیلی از حقایق تاریخی از راه "تاریخ بیهقی" آشنا می‌شویم.

اگربیهقی نبود به آن حقایق دست نمی‌یافتیم. این مرد در طول سال هایی که به دبیری غزنویان اشتعال داشته پنج پادشاه را از نزدیک دیده است او یادداشت‌های روزانه می‌نوشته و ازبسیاری از نامه‌ها یک نسخه برای خودش نگه می‌داشته است. بدین گونه مجموعه اسناد عظیمی را به‌عنوان ماده خام تاریخ فراهم آورده و درروزگار پیری و پختگی به صورت تاریخ درآورده است. فایده‌ اجتماعی و سیاسی تاریخ بیهقی، یک جنبه دیگر اهمیت آن است.

بُعد سوم زبان شیرین، پخته، پرورده، دقیق و روشن بیهقی است. کاری که بیهقی در نثر فارسی کرده است کاملا قابل مقایسه با کار فردوسی در شاهنامه است. هر دو کتاب، هزارسال عمر دارند. فردوسی بیشتر به قبل از اسلام توجه داشته و بیهقی، در مقام بیان تاریخی، به روزگار خودش.

فردوسی به شعر چنین کاری کرده است و بیهقی به نثر. هر دو کتاب، دو ستون ادبیات ما به شمار می‌روند. بیهقی همت و انگیزه‌ای شبیه به فردوسی داشته است. همان‌طور که فردوسی می‌گوید: "بسی رنج بردم در این سال سی/ عجم زنده کردم بدین پارسی/ بناهای آباد گردد خراب/ ز تابیدن و گردش آفتاب/ پی افکندم از نظم کاخی بلند/ که از باد و باران نیابد گزند" بیهقی هم شبیه به همین را بر زبان می‌آورد و می‌نویسد: "غرض من آن است که تاریخ پایه‌ای بنویسم و بنایی بزرگ افراشته گردانم. چنان که ذکر آن تا آخر روزگار باقی ماند". می‌بینیم که همت، همتِ فردوسی‌وار است.

بیهقی در بحث از روش تاریخ‌نگاری می‌گوید: "بیشتر مردم عامه آنانند که باطل ممتنع را دوست دارند". او حرف خود را از حرف عوام جدا می‌کند. بنده تصور می‌کنم که تاریخ بیهقی سندی روشن است که دال بر عظمت و اصالت و قدمت فرهنگ و تمدن اسلامی ایرانی ماست. ما می‌توانیم بگوییم ملتی هستیم که هزار سال پیش به درجه‌ای از فرهیختگی رسیده بودیم که یک دبیر در دستگاه حکومتی، پنجاه سال یادداشت گردآورده و تاریخش را به زبانی نوشته است که اگر هم برای مردم درس ناخوانده بخوانیم، آن زبان را می‌فهمد. ما می‌توانیم بگوییم که چنین سندی داریم. اگر این اتفاق برای هر ملت دیگری افتاده باشد، جا دارد نسبت به آن ملت هم ادای احترام کنیم.

بیهقی در طول تاریخ بیهقی با صداقت و امانت داری تاریخ و وقایع آن را نقل می کند که هرگز این تصور به ذهن خواننده رسوخ نمی کند که او دروغی را در این کتاب نقل کرده است.

منبع: هنرآنلاین

کوچه پس کوچه پیوندها

کلیک کنید:

دیدگاه بزرگان فرهنگ و ادبیات ایران درباره ابوالفضل بیهقی پدر نثر فارسی