قلم زنی هنری نوپا وخوش آتیه در سبزوار

فاطمه خرم پور >> قلم زنی عبارت است از تزیین وکندن نقوش برروی اشیای فلزی به ویژه مس طلا ونقره ،برنج که امروزه رایج ترین آن مس است ودیگر ایجاد نقش ها وخطوط به وسیله قلم وچکش برروی اجسام فلزی است ،این رشته یکی از رشته های هنری است که در دسته بندی صنایع دستی وفلزکاری قرار می گیرد به نظر می رسد که  پیشینه قلم زنی به زمان سکاها و...(در ایران باستان ) برمی گردد ولی تاریخ دقیقی از آن ذکر نشده است. ولی با تحقیقات باستان شناسی در دوره های مختلفی دیده شده است از جمله در دوره مادها ،هخامنشیان ،سلوکی ،اشکانی ،ساسانی ،ودر دوره اسلامی که تحولی در اثر تاثیر پذیری از اسلام صورت گرفت واین هنر با باورهای اسلامی در هم پیچید وهنری نو را از لحاظ نقوش وطرحها به ارمغان آورد. ودر دوره اسلامی می توان اوج شکوفایی این هنر را درعصرسلجوقی، مغول وتیموری دانست. در دوره معاصر هنر قلم زنی در شهر اصفهان بطور گسترده رواج دارد .اما بجز اصفهان در دیگر شهرهای کشور نیز هنرمندانی هستند که از روی علاقه وبا ذوق هنری خود این هنر سنتی را دنبال می کنند.

از جمله می توان به حامد شعبانی منش در شهر فرهنگ خیز وهنر پرور سبزوار اشاره کرد که مدتی است هنر قلم زنی را با جدیت وعلاقه خاصی دراین شهر پیش گرفته است .
از اینرو بر آن شدیم تا به سراغ این هنرمند جوان سبزواری برویم وبا وی درباره چگونگی فعالیت های هنریش به گفتگو بپردازیم.در ادامه متن مصاحبه خبرنگار ما با این هنرمند را مطالعه خواهید کرد.
-    لطفا خود را معرفی کنید؟
-    حامد شعبانی منش هستم متولد 1366و تحصیلات دبیرستانی خود را از هنرستان کمال الملک که آن سالها تازه در سبزوار  تاسیس شده بود شروع کردم و جزو اولین دانش آموزانی بودم که ازاین هنرستان فارغ التحصیل شدم و در سال 83 وارد دانشگاه  شده و در رشته کاردانی قلمزنی در مرکز فنی حرفه ای شماره 2 سروش در اصفهان تحصیلات خود را آغاز کردم .
با استادان مختلفی کارکردم وبه خاطرعلاقه ای که به این هنر داشتم تمام سبک های قلمزنی را از اساتید خود آموختم. قلم زنی سبک های مختلفی دارد مانند کار برجسته کاری که نزد استاد حمید حاتمی آموزش دیدم و همچنین سبک شبکه که با نصرالله محمودی کار کردیم وتا اکنون افتخار شاگردی ایشان را داشتم  سال 1386 فارغ التحصیل شدم وسال 87 دوباره کنکور شرکت کردم ودر دانشگاه علمی کاربردی صنایع دستی استان مرکزی، کارشناسی صنایع دستی قبول شدم که وابسته به صنایع دستی ومیراث فرهنگی بود.
در آنجا با استاد محمد مهدی بابا خانی آشنا شدم یک ترم قلم زنی با ایشان کار کردم.
 از دیگر فعالیتهای اینجانب  در این زمینه تالیف کتابی، تحت عنوان قلم زنی، تاریخچه وآموزش اساتید بنام ،که زمان زیادی  صرف این کتاب شده تا در انتشارات جمال هنر تهران در سال 1390 به چاپ رسید. این کتاب خوشبختانه مخاطبان زیادی در دانشگاهها پیدا کرده است .


-    در مورد تاریخچه قلم زنی کمی توضیح بدهید ؟
-    در مورد تاریخچه قلم زنی، آقای محمد تقی احسانی آن را به 7000سال هنر فلز کاری منسوب می دارد .
-    حالا بفرمایید هنر مینا کاری (نقاشی) از چه زمانی رایج شد ؟
هنر مینا کاری با پیشینه ای از حدود 1500 سال پیش که برای زینت بخشیدن به ظروف وزیور آلات مورد استفاده بوده ودر طی دوره های مختلف به روی آن کار شده و گسترش پیدا کرده است.
از جمله می توان به عصر صفویان و.. اشاره داشت.
یک ظرف مینا کاری شده تحت چه مراحلی ساخته می شود ؟
 فلزی که امروزه در این هنر مورد استفاده واقع شده مس است .
در مرحله اول پشت کار را مس ریخته وقلم زنی می کنیم ،(برخی متاسفانه با دستگاه پرس کار می کنند که این اوج فاجعه برای هنرقلم زنی ومینا کاری ایران است.)قلم زنی که انجام شد پشت کار از قیر پاک شده، به کوره فرستاده می شود و در دمای 800 درجه لعاب داده می شود وبعد از اینکه از کوره در آمد زیر دست هنرمند نقاش می رود تا نقاشی شده و برای این منظور رنگ های مخصوصی مورد استفاده قرار می گیرند که قابلیت پخت دارند ومجددا به کوره فرستاده می شود تا در دمای 600 درجه پخته شوند.
-    در حال حاضر آیا کوره هایی در سبزوار وجود دارد که اینها لعاب ببینند ؟
-    خیر زیرا که کار مینا کاری وفرایند پخت آن همزمان به چند نفر نیاز دارد که به علت کمبود امکانات ما با دوستان اصفهانی خود در تماس هستیم که ایشان با ما همکاری می کنند.
بازار کاری این هنر را چطور می بینید ؟
-    ببینید اینکار توجه ویژه ای را می طلبد از جایی که متاسفانه گاهی سود جویان به این هنر گرانبها دست برده وکار را به جای هنری بازاری می کنند، بدین معنی که از دستگاه پرس استفاده کرده یا در فرآیند میناکاری از رنگ ها ونقاشی های خوبی استفاده نمی کنند ودر واقع ترکیب رنگ وخط است ولی خوشبختانه ما سعی داریم کار هنری تحویل مردم بدهیم کاری که از لحاظ هنر دست، ارزش داشته با شد .
-    چرا اکثرا در این هنر از رنگ آبی استفاده شده است ؟
-    رنگ آبی رنگی است که مردم ایران از قدیم به آن جذب می شده اند در واقع می توان آن را نمادی از رنگ آسمان دانست واینکه همیشه مردم نگاهشان به آسمان است ودرواقع نیاز به نیروی بالایی یا ماورایی این رنگ را در نظر آنها زیبا ومقدس جلوه داده است و همچنین رنگ آبی رنگ آرامش بخشی است .اگر توجه کنید به خاطر رنگی که در مغازه وجود دارد وظروف آبی رهگذری که ازکنار مغازه می گذرد نا خودآگاه نگاهی به داخل می اندازد در واقع جذب می شود .
-    استقبال مردم از این هنر در سبزوار چطور بوده است ؟
-      مردم دارند برمی گردند به جایگاه اولیه صنایع دستی زیرا که معتقدم هنر روح دارد هنر،باعث آرامش درونی است. به قول استاد گرامی علی ظریفی اصفهانی که توصیف زیبایی ازهنر داشتند:هنر از سه حرف تشکیل شده ، «ه»، «ن»، «ر»، که معتقدند «ه» هنر را از هستی می گیرند، «ن» هنر را از نیستی و «ر» هنر را از رهایی.
هنرمند زمانی که کار هنری را شروع می کند در واقع احساس رهایی می کند. یک حس خوب وغیر قابل توصیف.
-    به نظر شما این جمله درست است که همیشه هنرمند فنونی را برای خودش نگه می دارد ودانشجو موظف است که خود تلاش کند و هنر واقعی را کشف کند ؟
-    بله هنر تمام نشدنی است هنر چشمه ایست که کسی از آن سیراب نشده است وهر فردی به مقداری از آن بهره مند است خاصیت هنر اینست که هر فردی استعداد خاصی داردوالبته به روش کار استاد هم مهم است  به طور مثال هیچ فرد واستادی نمی تواند ادعا کند هنر قلمزنی را تمام کرده است ممکن است در هر زمان کسی بیاید وکار هنری زیباتری خلق کند .پس این وظیفه هر فردی است که فنون  را خودش  کشف کند .
-    از چه زمانی کار آموزش قلمزنی را در سبزوار شروع کردید ؟
-    ده ماهی است کار آموزش قلمزنی را در سبزوار شروع کرده ام راضی هستم زیرا که کار سخت واز نظر مالی هزینه بری است مانند همه هنرها که سختی خاص خود را دارد . از شروع آن تا هم اکنون حدود 35 نفرهنرجو داشته ام .6یا 7 نفر آن ها فعلا ثابت هستند وهر روزه کار می کنند حدود 15 تا 18 نفر هنر جو در کمیته امداد داشته ام و7تا 8 نفر بطور خصوصی تدریس داشته ام وبه نظرم استقبال بسیار خوب بوده .
 ما سعی داشته ایم که این هنر را رواج بدهیم ومعتقدم زکات هنر، آموزش آن به دیگران است. وسعی خواهیم کرد این هنر را گسترش بدهیم. در حال حاضردر سازمان فنی وحرفه ای کلاس دایر کرده ایم که هنرجویان بعد از پایان دوره در آزمون فنی وحرفه ای شرکت کرده وجزو هنرمندان محسوب می شوند ومی توانند به راحتی از بیمه هنرمندان استفاده کنند. والبته ما تمام ابزار آلات مورد استفاده را به آنها خواهیم داد ودر پایان برای استفاده شخصی به آنها می دهیم آثاری که در آموزشگاه خلق کرده اند را نیز به آنها خواهیم داد در نهایت کار ما فقط آموزش است.
هنر چشمه زاینده است ودولت پاینده .
اگر هنر مند از دولت بیافتد غم نباشد .
که هنر در نفس خود دولت است .
هر جا که رود قدر ببیند ودر صدر نشیند.
گلستان سعدی باب هفتم .

منبع: وبسایت منطقه ویژه اقتصادی سبزوار

لازم به ذکر است، مرکز فروش آثار این هنرمند جوان سبزواری در حاشیه چهارراه سونالوکس سبزوار (تقاطع خیابان مطهری و ولیعصر) واقع شده است.

گفتنی است حامد شعبانی منش در نمایشگاه توانمندی های فرهنگی و هنری سبزوار که هفته دولت امسال از 5 تا 15 شهریورماه به ابتکار اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی سبزوار در محل زیرزمین اداره پست شهرستان برگزار شد شرکت کرد، و فرماندار و شماری دیگر از مقامات شهری دیار سربداران از غرفه وی بازدید کردند.

کوچه پس کوچه پیوندها

کلیک کنید:

مجموعه انیمیشنی بچه های سرسنگ در سبزوار تولید می شود