خبرگزاری فرهنگ به تازگی طی انتشار مطلبی در رابطه با معرفی دیار سربداران ازاین شهر به عنوان نماد تاریخ یاد کرده است.
به گزارش مجله اینترنتی اسرارنامه ، این خبرگزاری در بخشی از گزارش خود از دکتر شریعتی ، ملاحسین واعظ کاشفی و دکتر غنی به عنوان تعدادی از مشاهیر برجسته سبزوار یاد کرده است.
مشاهده این مطلب ذهن هر مخاطبی را به این فکر می اندازد که آیا مدیران سبزوار به ویژه مسوولان حوزه فرهنگی این شهر از جمله اداره میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری و نیز اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین نهاد شهرداری و شورای شهر آیا تا کنون اقدامات لازم را برای پاسداشت فرهنگ و تاریخ این شهر اساطیری انجام داده اند؟
آیا ظرفیت های بی شمار سبزوار شهر دیرینه های پایدار ، ریشه فرهنگی خراسان ، شهر دانشوران بیدار ، موزه یادمان های هزاران ساله و.... که به عنوان نماد تاریخ معرفی می شود ، هم اکنون به طور صحیح و کامل شکوفا شده است؟ و توانسته فواید اقتصادی و معنوی خاص خود را برای این شهر به همراه آورد؟
متن مطلب منتشر شده در خبرگزاری فرهنگ که پیش از این درروزنامه اطلاعات نیز منتشر شده بود ، به شرح زیر است:
سبزوار، نماد تاریخ
سَبْزِوار يکي از شهرهاي بزرگ استان خراسان رضوي واقع در شمال شرق ايران است. تاريخ سبزوار با بيهق پيوند خوردهاست. پس از حمله مغول در دوره سلطنت خوارزمشاه به دليل دلاوري مدافعان فدايي موسوم به سربداران، براي مدتي به نام سربداران نيز شناخته ميشد. نخستين حکومت شيعه در ايران به دست سربداران ايجاد شد که مدتها بر مناطق وسيعي از کشور حکومت کردند و پايتخت اين حکومت سبزوار بود.
شهر سبزوار با بسياري از داستانهاي پهلواني ايران باستان ارتباطي نزديک دارد. چنانکه مدتها، ميدان مرکزي شهر به ميدان «ديو سفيد» معروف بود. در دورههاي اسلامي، ولايت بيهق داراي دو شهر سبزوار و خسروگرد بود. حوادث تاريخي بي شماري در اين شهر اتفاق افتاده است؛ از جمله در سال 737 هـ. ق. اين شهر پناهگاه و پايتخت سلسله سربداران شد. شهر سبزوار به «دارالمؤمنين» نيز معروف بوده است. دوره صفويان براي اين شهر، شروع مرمت و بازسازي تاريخ گذشته بود. اين شهر در دهههاي اخير رونقي دوباره يافته و همچنان در حال توسعه و نوسازي است.
مردم سبزوار معتقدند جنگ ايرانيان و تورانيان در حوالي سبزوار اتفاق افتاده است. همينطور معتقدند قبر سهراب در اين شهر و در محل فعلي شهرداري سبزوار قرار داشته است. کلاه خود و زرهي به تازگي در اين شهر کشف شده که به موزه آستان قدس رضوي تحويل شده و شهرداري سبزوار در حال حاضر بناي ياد بودي بر آن نهاده است.
سبزوار از مهمترين مراکز جمعيتي، دانشگاهي، فرهنگي، اسلامي و تاريخي شمال شرق ايران نيز به شمار ميآيد و به عنوان يکي از نمادهاي تاريخ و علم ايران مطرح است.مراکز علمي و دانشگاهي و همچنين حوزههاي علميه اين شهر که خود نشان دهنده علم و فرهنگدوستي مردمان اين شهر است از قدمتي ديرينه برخوردارند که خاستگاه انديشمندان بزرگي در دورانهاي مختلف تاريخي بوده است. کلاسهاي درس حاج ملاهادي سبزواري فيلسوف بزرگ جهان همواره در ياد و خاطره تاريخ ماندگار است. شاعران بزرگي از اين شهر نيز به دنياي علم و ادب معرفي شدهاند که ابن يمين فريومدي و حميد سبزواري از جمله آنها هستند. تاريخ نگار بزرگ ايران ابوالفضل بيهقي در اين شهر ديده به جهان گشود و در اين ديار آرميد.
دکتر علي شريعتي، ملاحسين واعظ کاشفي و دکتر قاسم غني ازديگر مشاهير سبزوارند.
سبزوارهمچنين از نظرتجاري بين شهرهاي استان خراسان رضوي از جايگاه ممتازي برخوردار است وفرمانداري اين شهرستان جزو فرمانداريهاي ويژه ايران به شمار ميآيد. سبزوارباتوجه به پيشينه ديرينه خود آثار تاريخي فراواني دارد که از آن جمله ميتوان به اين آثار اشاره کرد:
* آتشکده آذربرزين مهر
پيش از اين بررسيها درباره چهار طاقي مشهور به «خانه ديو» در روستاي «ريوند» در مرکز دهستان باشتين وجود اين آتشکده را در سبزوار رد کرده بود اما يافتههاي جديد باستانشناسان مدعي وجود اين آتشکده در سبزوار است.
در اسناد و مدارک تاريخي موجود در پنج نقطه ايران از آتشکده آذربرزين مهر ياد شده است که ازآن جمله ميتوان به شهر کاشمر اشاره کرد.آتشکده «آذر برزين مهر» يکي از سه آتشکده مهم دوران ساسانيان است که به طبقه کشاورزان و دهقانان اختصاص داشت ودر40 کيلومتري شمال غرب سبزوار واقع است.
* مناره خسروگرد
اين مناره در آبادي خسروجرد و10 کيلومتري غرب سبزوار قرار دارد که در اوايل اسلام و قرون اوليه آن مرکز و حاکمنشين منطقه بيهق بوده است. شايد بتوان يکي از ارکان مهم معماريايران را طراحي و ساخت مناره دانست که از ديرباز براي استفادههاي گوناگون ساخته ميشده است از جمله کاربردهاي مناره ميتوان تحت عنوان برج صدر، برج راهيابي، برج نگهباني و غيره ياد کرد که هرکدام از اين موارد در اقليم و جغرافياي ويژهاي طراحي و مورد بهره برداري قرارگرفته است.يکي از ابنيه مهم تاريخي سبزوار همانا مناره بلند خسروجرد است که در مسيرجاده ابريشم که از کوير سبزوار ميگذشته است و در ابتداي ورودي شهر سبزوار از طرف شاهرود به فاصله 4 الي 5 کيلومتر ساخته شده است.
مناره خسروگرد بر اساس کتيبه آن در سال 505 هجري قمري در دوره سلجوقيان با طراحي فوق العاده زيبا با استفاده از تزيينات آجري به صورت تناسبات دايرهاي و حلقهاي از پايين تا به بالا شکل گرفته است.
همچنين در ديوارههاي مناره با خطوط کوفي آياتي نوشته شده است. ارتفاع اين مناره يا ميل 33 متر است که در وسط آن حدود 100 پله مدور تعبيه شده است. در اينکه چرا اين مناره تقريباً روبروي روستاي خسروجرد ساخته شده، بسيار جاي تأمل و بررسي است. از آنجا که اين روستا قدمت هزار ساله و حتي بيش از اين را دارد نميتوان به سادگي اظهار نظر کرد کهاين مناره فقط براي راهيابي ساخته شده است. هرچند که ويژگيهاي حاصله بيش از هر نظر ديگري نظر فوق را تأييد ميکند. از طرفي به دليل وجود دشتهاي سمت غربي مناره که هموار و خالي از تپههاي کوتاه و بلند هستند ميتوان اينگونه تصور کرد که مناره از فاصله 10تا 15کيلومتر ديده ميشده است و اين بدان معناست که به مسافران محل اقامت بعدي يا مقصد بعدي را هر چه باشکوهتر نشان دهد. همچنين اگر بگوييم که با توجه به دشتهاي مجاور به جهت ديدباني از آن استفاده ميشده است، جاي هيچ شکي را نخواهد گذاشت. به هر تقديراين مناره با اصول دقيق و طراحي مناسب و مطلوب ساخته شده است به گونهاي که چشم هر مسافر و رهگذري را خيره ميسازد و جزومجموعههاي قابل توجه معماري ايران به شمار ميآيد.
در ورودي آن به سمت غرب باز ميشود و يک نفر به راحتي ميتواند از راه پلههاي مدور داخلي آن خود را به نوک مناره برساند. چنان که چشم انداز بسيار گستردهاي را بتواند تحت تسلط قرار دهد. اين بنا همانگونه که گفته شد يادگار دوره سلجوقيان و داراي زيباييها و ظرافتهاي معماري همان دوره است.
* امامزاده يحيي (ع)
اين بنا در تقاطع خيابان اسرار و بيهق شهر سبزوار قرار دارد و مشتمل بر فضاي داخلي گنبددار، ايوان و منارهها و دو فضاي ارتباطي است. گنبد بنا 14متر ارتفاع دارد و با کاشيهاي زيباي فيروزهاي رنگ تزيين شده است. ارتفاع ايوان شمالي 14/50 متر است. دو مناره با ارتفاع 29متر در دو طرف در ورودي خيابان اسرار قرار دارد. تمام سطح منارهها با کاشي نرهالوان زينت يافته و تمام کاشي سردر بين دو مناره نيز کاشي خشتي تازه است که در سال 1380 قمري ساخته شده است. علاوه بر اين در پشت بام امامزاده در جنوب گنبد روي ديوار کنار خيابان اسرار نماي دو ستون کاشيکاري مانند دو مناره کوچک ساخته شده است. همان طور که گفته شد بناي امامزاده دو راهرو ورودي دارد. راهروها يکي راه دسترسي از خيابان اسرار است که راهرو کوتاهتر است و به ايوان مقبره منتهي ميشود و ديگري از خيابان بيهق که مردم بيشتر از اين در به زيارت امامزاده ميروند و داراي کفشداري است.
حرم امامزاده در ضلع شرقي بنا واقع است. در وسط حرم ضريحي از آهن و برنج به چشم ميخورد که حدود 80 سال پيش ساخته شده و کاراستاد حاجي غده سبزواري ريخته گر است. البته پيش از اين امامزاده ضريح چوبي داشته که از بين رفته است.بنا بر شواهد مقبره امامزاده يحيي(ع) در ابتدا بناي ساده و حجرهاي با چهار شاه نشين بوده و بعدها ايوان، دو مناره، گنبد و حجرههايي ديگر بر بناي اصلي مقبره افزوده شده است و چون در حالت کنوني هيچ گونه تاريخ و کتيبه و سنگ نوشتهاي حاکي از بناي اوليه اين مقبره در محل موجود نيست تاريخ ساخت بناي حرم و ابنيه مجاور آن بر همه نامعلوم است. البته بعضي تاريخ بناي آن را به قرن ششم هجري نسبت داده اند. نماسازي امامزاده از قدمت زيادي برخوردار نيست و همگي در قرن چهاردهم هجري به وجود آمده اند، ولي سبک معماري گنبد خانه و برخي فضاهاي داخلي آن از عمر طولاني تري حکايت ميکنند.
* کاروانسراي فرامرزخان
اين بنا در جبهه غربي ميدان زند سبزوار قراردارد. رباط کانون از نوع کاروانسراهاي چهار ايواني است که به استناد وقف نامه موجود در سال 1291هـ. ق توسط حاج فرامرز خان سبزواري براي استفاده زوار حضرت امام رضا(ع) در کنار شاهراه خراسان ساخته شده است.
ورودي اين رباط از بخش جنوبي و از طريق يک هشتي به ايوان جنوبي منتهي ميشود. صحن رباط روباز بوده و علاوه به چهار ايوان اصلي غرفههايي نيز مشرف بر صحن ساخته شده است. در انتهاي غرفهها حجرههايي تعبيه شده که در پشت اتاقهاي شمالي، شرقي و غربي سالنهايي طويل براي مال بند يا طويله پيش بيني شده است.
ساختمان موزه مردمشناسي سبزوار از بناهاي چهار ايواني و قاجاري اين شهر است. اين بنا با ساختار محور فرهنگي امروزه در ضلع غربي ميدان کارگر و به فاصله نزديکي از آرامگاه حاج ملاهادي سبزواري و مقبره بقراط واقع شده و ورودي آن از ضلع جنوبي و از طريق يک هشتي به ايوان جنوبي منتهي ميشود.
علاوه بر چهار ايوان اصلي غرفههايي نيز مشرف بر حياط مرکزي ساخته شده و بخش غربي بنا با فضاي وسيع خود کاربري اصطبل را داشته است.هشتي ورودي کاروانسرا دو طبقه بوده و تزيينات عمده معماري آن منحصر به کاربرد طرحهاي هندسي با استفاده از نقاشي اخرايي بر روي آجر است.بازديد از موزه مردم شناسي سبزوار سفري است خاطره انگيز به گذشته براي معرفي گوشههايي از آداب و رسوم و مشاغل و حرفههاي سنتي اين ناحيه که بايد آنها را براي آيندگان حفاظت و صيانت کرد.
* خانه اسکوييها
باغ و عمارت موسوم به اسکويي در فاصله 4 کيلومتري غرب شهر سبزوار و در روستاي ابارش واقع است.مجموع مساحت اين اماکن 10هکتار بوده و عمارت آن در ميان باغ ساخته شده است. اين عمارت در دو طبقه مشتمل بر هشتي، حوضخانه، آب انبار، مطبخ، بادگيرخانه و... است و طبقه نخست از فضاهايي مانند تالار ستوندار شرقي و شمالي، تالار پذيرايي، حجرههاي نشيمن و... تشکيل شده است.از جمله عناصر تزييني اين بنا ميتوان به آجر کاريهاي نماي بنا، گچبري قسمتهاي سرستونها، طاق حوضخانه و نقاشي بر روي گچبريهاي حوضخانه اشاره کرد. قدمت اين باغ و عمارت ميان آن به دوره قاجار بر ميگردد و مالک آن نيز خاندان اسکويي است.
* مسجد جامع سبزوار
مسجد جامع سبزوار با مساحت 4000متر مربع مشتمل بر ايوانهاي قبله، شمالي، صحن، شبستان و رواق در حاشيه جنوبي خيابان بيهق اين شهر واقع است. بنا بر شواهد معماري بخشهايي از اين بنا در طول زمان مرمت و بازسازي شدهاست. در ضلع جنوبي ايوان قبله محراب قرار دارد بر بالاي آن کتيبهاي به تاريخ 1292 هـ.ق و بر راس اين ايوان دو مناره آجري ديده ميشود.
در طرفين اين قسمت شبستانهاي با طاق ضربي بلند همزمان با بناي ايوان جنوبي ايجاد شدهاست. در دالان سمت شرقي ايوان شمالي مسجد کتيبههايي به صورت سنگ نوشته از دوران صفويه با تاريخهاي 979 و 1136 هـ.ق درباره مراعات سکنه سبزوار و دستوري از شاه طهماسب صفوي ثبت است. از عمده تزيينات مسجد جامع سبزوار کاشي هفت رنگ و کاشيکاري خشتي است. اين بنا ويژگيهاي معماري سده هشتم هجري را نشان ميدهد.
* مسجد پامنار
اين بناي مذهبي کهنترين مسجد شهر سبزوار است که در ضلع جنوبي خيابان بيهق اين شهر قرار دارد. بناي امروزي مسجد با وسعت تقريبي 350 متر مربع مشتمل بر شبستان ستوندار و صحن ضلع جنوبي است که بخش الحاقي به اين مسجد محسوب ميشود.
شهرت اين بنا به پامنار سبب وجود منارهاي مجاور ايوان با ارتفاع بيش از 20 متر است. ساقه اين مناره آراسته به تزيينات و کتيبهاي معقلي است که در بخش پايين آن به صورت برجسته ديده ميشود. بنا به نوشته متون اين مسجد در سال 317 هـ.ق به همت امير ابوالفضل زياري تجديد بنا شد و در سال 420 هـ.ق نيز توسط خواجه اميرک دبير براي آن منارهاي ساخته شد. براساس مرمتها و بازسازيها در قرون مختلف قدمت اين بنا از قرون اوليه اسلامي تا صفويه و معاصر تخمين زده ميشود.
* مصلي سبزوار
اين بناي آجري واقع در حاشيه جنوبي خيابان مصلي سبزوار، در قرون گذشته مصلي شهر بوده است که براي برگزاري نمازهاي جمعه و اعياد مورد استفاده قرار ميگرفته است و مشتمل بر چهار طاقي اصلي (فضاي مرکزي)، با گنبدي بر فراز آن و ايواني بزرگ است. عناصر معماري طرفين ايوان بصورت برجهاي نيم استوانهاي نقش پشتيبان پايههاي طرفين ايوان و جلوگيري از رانش ديوارهاي اين قسمت را داشتهاند. فضاي معماري چهار طاقي انتهاي ايوان داراي گنبدي بلند است که به وسيله آجرهاي خفته- راسته پوشش يافتهاست. اگر چه برخي از صاحبنظران بناي مصلي را به دوره سربداريه نسبت ميدهند اما شيوه ساختماني آن قابل مقايسه با معماري دوره صفويه است.
* آرامگاه حاج ملاهادي سبزواري (اسرار)
حاج ملاهادي سبزواري در سال 1212 هـ.ق در سبزوار پا به عرصه حيات نهاد و از همان اوايل به فراگيري علوم ديني پرداخت. حاج ملاهادي سبزواري متخلص به اسرار در سال 1289 هـ.ق در سن 77 سالگي دار فاني را وداع گفت. از وي آثار ارزشمندي مانند منظومه فلسفه، شرح منظومه در منطق، شرح ليالي، حاشيه بر تجريد و... بر جا ماندهاست. بناي آرامگاه اين فيلسوف بزرگ در ضلع جنوبي ميدان کارگر شهر سبزوار واقع است. فضاي داخلي آرامگاه شامل طرحي چليپايي شکل بوده که در آن حجرهها و اتاقهايي تعبيه شدهاست. تزيينات، ترميم و استحکام بخشي آرامگاه در اوايل سال 1340 هـ.ش توسط انجمن آثار ملي انجام شدهاست. کاشيکاريهاي رنگارنگ بر زمينه لاجوردي و گنبد فيروزهاي رنگ به بنا جلوه و شکوه ويژهاي بخشيدهاست. بناي اوليه آرامگاه کمي پس از وفات حاج ملاهادي سبزواري توسط ميرزا يوسف مستوفيالمالک ساخته شد.
* مقبره آرامگاه ميرزا امين التجار
اين عمارت در دوره قاجار ساخته شد که از نظر معماري با طرح و نقشهاي مستطيل شکل مشتمل بر صحن کوچک و دو گنبد با تزيينات رسمي بندي و دو اتاق است.اين آرامگاه مدفن امين التجار مشهدي از بزرگترين بازرگانان سبزوار در دوره قاجاريه است. اين بنا در سال 1372 با شماره ثبت 12397 به جمع آثار باستاني سبزوار پيوست.
امامزاده شعيب بن موسيبن جعفر (ع)، قبر اسطورهاي سهراب، آرامگاه شاه طهماسب يا گنبد سبز، آرامگاه ابورفاعه از ياران پيغمبر(ص)، آرامگاه پير استير، آرامگاه پيرمراد معروف به پيرحاجات، آرامگاه مولانا حسين کاشفي، مدرسه علميه فصيحيه، مدرسه علميه فخريه، مدرسه علميه شريعتمدار، مسجد جامع چشم، امامزاده هفت معصوم(ع)، امامزاده سيد علي اکبر(ع)، امامزاده سلطان حسين(ع)، امامزاده سيد حسين(ع)، امامزاده سيد حسين و سيد اسماعيل (ع)روستاي بهمنآباد، امامزاده بيبي عليه خاتون (س)روستاي باشتين، زيارتگاه سلطان سيد قريش (روستاي ساروق)، مقبره ابن ابي طيب، بقعه بيلدار باشي روستاي فسنفر، بقعه سيد ناصر بن محمد روستاي چشام، آرامگاه بقراط، حمام قيصريه، تپه دامغانيها، حوض هشت پايه، بازارچه سرپوش، خانه عظيميان (متعلق به دوره تيموري)، حسينيه قنادها، حسينيه بزازها، سراي مارزاده وسراي حاج زمان از جمله ديگر آثار تاريخي وديدني سبزوار به شمار ميآيد.سبزوار از جاذبههاي طبيعي بسياري نيز برخوردار است از آن جمله ميتوان به اين جاذبهها اشاره کرد:
* پناهگاه حيات وحش شير احمد
اين منطقه با مساحت تقريبي 22هزار و 629 هکتار در 5 کيلومتري جنوب سبزوار قرار دارد و پيش از اين به عنوان منطقه شکار ممنوع اعلام شده بود که در سال 81 به پناهگاهي براي حيات وحش رسميت يافت. از نظر سيماي طبيعي اين پناهگاه دشتي- کوير و تپه ماهوري است و از جمله پوشش گياهي آن تاغ، گز، درمنه، اسپند، خارشتر، اتريپلکس و اسکنبيل و حيات وحش شاخص آن آهو است. اين منطقه اخيراً به تفرجگاهي براي بازديد عموم تبديل شدهاست.
* منطقه شکار ممنوع پروند
اين محدوده با وسعت 16هزار و 900 هکتار در غرب روستاي پروند شهرستان سبزوار واقع است. چهره طبيعي اين منطقه بصورت کوهستاني، تپه ماهوري و داراي آب و هواي خشک است. گونههاي گياهي منطقه شامل تاغ، بنه، گون، گز، بادام کوهي، اسکنبيل، اتريپلکس و قيچ و حيات وحش آن شامل قوچ، ميش، کل، بز، آهو و انواع پرندگان است.
* جنگل تاغ در روستاي حارث آباد
مرکز تثبيت شن و تحقيقات کشاورزي حارث آباد به عنوان نخستين مر کز تحقيقات کشاورزي و تثبيت شن کشور در فضايي به مساحت 2هکتار در شمال روستاي حارث آباد واقع است. اين مرکز داراي بيش از چند صد نوع گونه گياهي نادر از سراسر دنيا است.
* صنايع دستي
رايجترين و پر رونقترين هنر سنتي شهرستان قاليبافي است که در شهر و روستا رواج دارد اما اين هنر هم مثل ديگر هنرهاي سنتي رو به زوال است. قاليبافان سبزواري از طرحهاي مشهدي، تبريزي و کاشاني استفاده ميکنند که تعداد آن 22 طرح است. در روستاي جوين نيز طرحهاي بلوچي و کردي بيشتر توسط بانوان بافته ميشود. طرحها و نقشههاي قالي سبزوار مثل ديگر شهرها و روستاهاي خراسان شاد و اصيل و زيباست و در صورت توجه و عنايت بيشتر ميتواند علاوه بر پاسداري از فرهنگ اصيل و هنرهاي سنتي، منبع اقتصادي مهمي نيز باشد. هنرهاي سنتي در گذشته در شهرستان سبزوار چه براي تفنن و چه براي رفع نيازهاي روزمره رواج کامل داشته و محصولات هنري در بازارهاي پر رونق عرضه ميشده است؛ اما امروزه از آن خلاقيتها و ابداعات و ابتکارات چندان خبري نيست و در معدود کارگاهها، گيوه دوزي، نمد مالي، مسگري، سفالگري، خراطي و سبدبافي به گونهاي محدود رواج داردو صرفاً براي تامين بخش بسيار ناچيزي از نياز روستاييان است و چندان هم با معيارها و مصداق هنرهاي سنتي شهرستان تناسب ندارد. در اين شهرستان 45 رشته از هنرهاي سنتي فعاليت دارند.
کوچه پس کوچه پیوندها
کلیک کنید: