فخریه سبزوار قدیمی ترین مدرسه ایران با پیشینه 1100 ساله در شهر دیرینه های پایدار

شهرهای کهن در هر کجای جهان و در هر کشور و منطقه جغرافیایی که باشند ، معمولا از اسامی و صفات متعددی برخوردارند که در دوره های مختلف تاریخی این اسامی و صفت ها به آن شهرها تعلق گرفته است.

دارالمومنین سبزوار نیز که یکی از کهنترین شهرهای ایران است که به دلیل تمدن و فرهنگ طولانی این شهر ، اسامی و صفات متعددی به آن نسبت داده شده است که بیهق ، دیار سربداران ، شهر دانشوران بیدار ، پایتخت نثر ایران ، مهد هندبال ایران ، دارالمومنین ، موزه یادمان های هزاران ساله ، ریشه فرهنگی خراسان ، کهن شهر شیعه ، اولین پایتخت حکومت شیعه 12 امامی در ایران و ... شماری از اسامی و صفات این شهر است.

شهردیرینه های پایدار یکی دیگر از صفات سبزوار است که به دلیل وجود صدها اثر ارزشمند تاریخی و فرهنگی از گذشته های دور ، به این شهر اطلاق شده است.

یکی از این آثار کهن ، قدیمی ترین مدرسه ایران بعد  از ظهور اسلام است که با پیشینه ای در حدود 1100 سال در یکی از خیابان های مرکزی سبزوار واقع شده و گفته می شود که توسط فخرالدوله دیلمی یکی از حاکمان شیعه ایران در قرن چهارم هجری در این شهر بنا شده و در نتیجه مدرسه فخریه سبزوار حتی از مدارس مشهور نظامیه نیز که در قرن پنجم هجری در شهرهای مختلف ایران بزرگ از جمله در بغداد ، اصفهان  ، مرو، هرات ، ری ، خرگرد خواف ،  نیشابور ، آمل و ...ساخته شد ، قدیمی تر است.

البته عده ای به اشتباه گمان می کنند ، مدارس نظامیه اولین مدارس ایران بعد از ورود اسلام هستند و میان تمام نظامیه های ایران قدیم مدرسه نظامیه بغداد (پایتخت امروزی کشورعراق) را اولین مدرسه اسلامی ایران می دانند که این موضوع هر چند صحت ندارد اما به دلیل شهرت بالای نظامیه بغداد و فراوانی مدارس نظامیه در سایر شهرهای ایران رواج یافته است.(منبع)اما طبق منابع تاریخی ، مدت ها قبل از تأسیس نظامیه ها در ایران ، مدارس دیگری نیز تأسیس شده است که فخریه سبزوار قدیمی ترین آن هاست.

این مدرسه که به دلیل قرارگرفتن در نزدیکی میدان دروازه عراق سبزوار در منابع تاریخی به مدرسه دروازه عراق هم شهرت دارد بعد از سپری شدن چندین قرن از تأسیس آن درکهن شهر شیعه ایران ، همچنان با همان کاربری اولیه یعنی به عنوان مدرسه علوم دینی به فعالیت خود ادامه می دهد ، همینک قدیمی ترین حوزه علمیه خراسان نیز محسوب می شود.

مدرسه فخریه یا همان مدرسه دروازه عراق سبزوار که علمای بزرگی نظیر علامه امین الاسلام شیخ طبرسی دانشمند برجسته جهان تشیع و مولف تفسیر ارزشمند مجمع البیان برای مدتی در آن تدریس و سکونت داشته اند (منبع)، در طول تاریخ طولانی خود تا کنون چندین مرتبه مرمت شده و در دوران معاصر در جریان احداث خیابان بیهق بخش هایی از این مدرسه تخریب شده است. با این حال اساس بنا هنوز پای برجاست و در قسمت های باقی مانده تغییراتی اساسی نسبت به  معماری اولیه پیدا نکرده است.

استاد پیرنیا پدر معماری سنتی ایران در پژوهشی که درباره مدارس سنتی ایران انجام داده است ، مدرسه فخریه سبزوار را به شرح زیر توصیف کرده است:

قدیمی ترین مدرسه که تا بحال چند بار بازسازی شده است مدرسه فخریه سبزوار در شهر شیعه نشین سبزوار می باشد . اصل مدرسه از زمان فخر الدوله دیلمی است و با وجود اینکه بازسازی شده است ولی شکل کلی اولیه را دارد ، اتاقهای آن که در حال حاضر دراز هستند تناسب منطقی ندارند. ابعاد آن چیزی در حدود 1 متر در 5/2 متر است که نشان می دهد پستو یا ایوانچه یا هر دو را داشته است . در چهار گوشه آن ، مسجد ، مدرس ، کتابخانه و سرویس ها قرار گرفته اند . هشتی آن به دو راهرو را داشته که وارد محیط می شده است . (منبع1) ، (منبع2)

گفتنی است مدرسه فخریه سبزوار بعد از میدان دروازه عراق و در حاشیه خیابان بیهق غربی قرارگرفته است و یکی از چند حوزه علمیه فعال این شهر محسوب می شود.

 

کوچه پس کوچه پیوندها

کلیک کنید:

نگاهی به مسجد جامع سبزوار ، مسجد هفت رنگ تاریخی

 

نظرت را بنویس
comments

خمول خان

قبلا تیزتر بودی ها ... ولی در کل ، فعلا دوستت دارم اسرارنامه.

خمول خان

اسرارنامه عزیز حکایت از جایی سوزناک می شود که همان متولی بنده خدا وقتی بی مهری مسئولین را می بیند و به او پیشنهاد می شود که از جامعه دانشگاهی کمک بگیرد ، نیشخند زده و جوانان دانشگاهی را عده ای آدم بیکاره و سوسول می بیند که به ظن خودش حتی سواد خواندن و نوشتن هم ندارند و تنها برای خوشگذرانی به دانشگاه وارد شده اند .آن جای قصه وقتی پر غصه می شود که اگر جامعه دانشگاهی که برادریش راثابت کرده نیز پا پیش گذارد ،دست غیب پایش را از قلم خورد می کند . و در نهایت این سوز و درد قصه آنقدر زیاد می شود و به تن می پیچد که بی حس می شوی و دیگر درد را حس نمی کنی ، درد جزیی از تو می شود و یا بهتر بگویم پوست کلفت می شوی و آن زمان است که باز هم صدا بر می خیزد که بنگرید این جامعه دانشگاهی نشئه را . مشکل در اندیشه است . مادامی که مردم ، متولیان، مسئولین و مدیران نگاه کوتاه مدت و نوک دماغی را دنبال کنند همین است که هست . یعنی دلسوزیمان و خون جگر خوردنمان هم با این نوع نگاه رفع می شود و دردهایمان التیام می یابد ولی دریغا که هنوز پرتغال فروش پیدا نشده است... . بگذر آقا جان بگذر و دیگر از این تیتر ها نزن ما را هم به درد سر نینداز . والا ... ما چیکاره ایم .

امیر مسکنی

والا من هم هیچ کاره بودم. یکی از دوستام ایزوگام کاره و من تازه بعد چند سال اومده بودم سبزوار و از روی بیکاری رفتم بهش کمک کردم. اون متولی بنده خدا هم حق داره وقتی می بینه کسی نیست که به داد اینجا برسه به عقلش می رسه که ایزوگام کنه. اگه اون سقف ها ایزوگام نمی شد شاید امروز سقف بنا کامل می ومد پایین. (البته قبل از ایزوگام کردن ما، سقفش رو سیمان کرده بودند)

خمول خان

برای امیر مسکنی حالا خیلی خوب معنی ضرب المثل "دوستی خاله خرسه" را می فهمم . جسارت نباشد اما نتوانستم جلو خودم را بگیرم . باور دارم که نیت آن خاله عزیز هم خیر بوده . حالا دیگر به هیچ مسئول و مدیری خرده نمی گیرم . مشکل جایی دیگر است . خانه ملا شمس ، خانه اسکویی ، سرای روسها ، کاروانسرای مهر ، یخدانها و ... . خانه از پایبست ویران است .

ستاره

اصلا سبزوار اداره میراث فرهنگی داره؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟

امیر مسکنی

حیف این مدرسه هست به خدا این طوری ولش کردند.من چند روز برای کاری اونجا رفت و آمد داشتم (ایزوگامی که توی تصویر می بینید کار بنده بده بخشیش :D ) سمت راست تصویر تقریباً به صورت کامل خراب شده اتاقاش. سمت چپ هم یه کتابخونه بزرگ داره که خیلی هاش داره نابود می شه به خاطر وضعیت بد نگهداری این مدرسه هنوز هم می تونه یه محیط آموزشی عالی باشه اگه بهش رسیدگی بشه
پربازدیدترین محبوب‌ترین‌ها پرونده ویژه نظرات شما