ماه آذر ، به دلیل قرارگرفتن تاریخ تولد دکتر علی شریعتی در این ماه و ظهور یکی از شاخص ترین حرکت های دانشجویی در ایران که در مقابل استبداد زمان انجام شد (16 آذر 1332)، به نوعی ماه انس و الفت مجدد با اندیشه های دکتر شریعتی است.

البته شریعتی در زمان وقوع 16 آذر اندیشه های شریعتی هنوز در میان جوانان مطرح نشده بود ، چرا که وی خود در آن زمان جوانی بود که هنوز اندیشه های سیاسی و اجتماعیش در جامعه آن روز در حال شکل گرفتن بود.
با این حال بعدها هنگامی که شریعتی به شهرتی میان جوانان تحصیل کرده و البته به مرور به شهرتی در میان تمام ایرانیان دست پیدا کرد ، در ایامی مانند 16 آذرماه ، این اندیشه های شریعتی بود که به عنوان نمادی از یک فکر نو و اندیشه انقلابی جوانان ، بیشترین انعکاس را پیدا می کرد.
لذا آذرماه  که با تولد شریعتی آغاز می شود و با جنبش های آزادی خواهانه و غیرتمندانه دانشجویی به اوج می رسد ، یقیناً ماه انس و الفت مجدد و بیشتر با اندیشه های دکتر علی شریعتی است.
به همین مناسبت مجله اینترنتی اسرارنامه در این صفحه بازنشر مطلبی تحلیلی تحت عنوان شریعتی و جنبش های دانشجویی می پردازد که پیش از این در وبسایت باشگاه اندیشه منتشر شده است:

یادمان دکترشریعتی و جنبش دانشجویی

بدون شک شکل گیری و پیروزی انقلاب اسلامی مرهون تلاش و مبارزه همه گروه های اجتماعی بود. در این میان یکی از گروه هایی که در پیدایش و پیروزی انقلاب نقش اساسی ایفا کرد، دانشجویان بودند.
در واقع شناخت انقلاب اسلامی بدون عنایت به نقش دانشجویان کامل نخواهد بود. این مطلب نگاهی است به نقش دکتر شریعتی در حوزه تحولات فکری، سیاسی و اجتماعی و به معنای نفی نقاط ضعف دکتر شریعتی در حوزه اسلام شناسی نیست.
در این چارچوب دکتر شریعتی را باید یکی از عوامل کمک کننده به انقلاب اسلامی تلقی کرد؛ انقلابی که با رهبری بی بدیل امام خمینی (ره) به پیروزی رسید. اما آبشخور فکری دانشجویان در مبارزه سیاسی علیه حکومت خودکامه پهلوی چه بود؟ ایدئولوگ آنان در مبارزه چه کسی بود؟ در این میان دکترعلی شریعتی چه نقشی داشت؟ این نوشته تلاشی است برای پاسخ گویی به این سه سوال.
بعد از کودتای ۲۸مرداد ۱۳۳۲ که با اراده آمریکا و انگلیس صورت گرفت رژیم پهلوی به طور علنی به آمریکا وابسته شد. این وابستگی متضمن نوعی رابطه دست نشاندگی بود که با توجه به دکترین آیزنهاور رئیس جمهور وقت آمریکا قابل تحلیل است. آمریکا کودتای ۲۸ مرداد را بر اساس دکترین مذکور انجام داد تا قدرت را از دست دکترمصدق به شاه بازگرداند.
آمریکا با این کودتا خواست تا هم از پرتاب شدن مصدق به دامان مسکو جلوگیری کند و هم شاه را حافظ منافع خود در منطقه قرار دهد. اولین گروهی که پس از کودتا در مقابل حکومت وابسته پهلوی و امپریالیسم آمریکا ایستاد، دانشجویان بودند و به عبارت دقیق تر پس از کودتای ۲۸مرداد، جنبش دانشجویی در ایران شکل گرفت.
 جنبش دانشجویی متعلق به یک گروه با یک فکر و عقیده خاصی نبود. جنبش دانشجویی در بر گیرنده گروه های متفاوت دانشجویی بود. پس از کودتای ۲۸مرداد نوعی تحول در میان گروه های دانشجویی به وجود آمد به این مفهوم که به ازای گسترش دانشگاه ها و افزایش تعداد دانشجویان از یک طرف و فعالیت روشنفکران دینی و روحانیت از طرف دیگر، گروه های مبارز دانشجویی نیز گسترش یافت که آرام آرام جذب حرکت اسلام گرایی شدند و در صدد فراگیری آموزه های دینی و انطباق آن با مسائل روز برآمدند.
صرف نظر از مبارزه دانشجویان در طول سال های ۳۰-۱۳۲۰ باید گفت مبارزه اصلی دانشجویان علیه رژیم پهلوی از کودتای ۲۸ مرداد آغاز شد و آرام آرام گسترش یافت به گونه ای که از دهه ۱۳۴۰ دانشجویان عملا علیه رژیم پهلوی وارد عمل شدند.
 در سال های آغازین دهه ۱۳۴۰ دانشجویان مبارزه خود را علیه شاه و دولت علی امینی به نمایش گذاشتند و به عنوان یک گروه فعال و مبارز خودنمایی کردند. در روز ۱۴ خرداد ۱۳۴۲ دانشجویان به حمایت از امام خمینی(ره) و در اعتراض به دستگیری ایشان علیه رژیم تظاهرات کردند.
رویکرد دانشجویان به امام خمینی(ره) و پذیرش رهبری ایشان از سوی دانشجویان ثمره ورود مذهب به دانشگاه بود. ورود مذهب به دانشگاه را باید ثمره تلاش شخصیت ها و افرادی چون امام خمینی(ره)، شهیدمطهری، آیت ا... طالقانی، مهندس مهدی بازرگان، دکترسحابی و دکترعلی شریعتی دانست.
 تا قبل از ۱۳۳۲ مبارزات دانشجویی الهام گرفته از تفکرات چپ به ویژه حزب توده بود. با کودتای ۲۸ مرداد و خیانت حزب توده به جنبش دموکراسی خواهی مردم ایران به رهبری دکترمصدق، حزب توده و تفکر چپ جایگاه خود را در میان دانشجویان از دست داد. از ۱۳۳۲ تا ۱۳۴۰ مبارزات دانشجویی ایران الهام گرفته از تفکرات جبهه ملی است. اما از ۱۳۴۰ تفکر دینی مبنای فکری دانشجویان برای مبارزه علیه رژیم می شود.
با ورود مذهب به دانشگاه، بین علم و دین و دین و سیاست انطباق و سازگاری به وجود آمد و در نتیجه نگاه دانشجویان نسبت به دین تغییر یافت و گرایش روزافزون به مذهب آغاز شد. به گونه ای که چهره ای بسیار مترقی از مذهب نزد دانشجویان به وجود آمد. این چهره، چهره یک دین مترقی، مبارز و انقلابی بود که از خود هم حکومت و سیاست داشت و هم اقتصاد و آیین کشورداری. در پرتو رهبری امام خمینی(ره) اسلام شیعی به درستی رخ نمود و نشان داده شد. اسلامی که همواره معتقد به یک جامعه مبتنی بر عدل و عدالت و عاری از ظلم و ستم بوده و هرگز مکتب تسلیم نبوده است.
در همین راستا، علی شریعتی نیز خیزش عمومی را برای آزادی، عدالت و برابری به گونه ای سامان داد که تصویری جدید و نو از اسلام شیعی نزد دانشجویان به دست آمد و این امر موجب گسترش و فراگیری اسلام گرایی شد. به طوری که در دهه ۱۳۵۰ دختران دانشجو با حجاب و چادر وارد دانشگاه شدند.
اگرچه امام خمینی (ره) با ارتقای مبارزه از سطح مبارزه با شاه به مبارزه با امپریالیسم آمریکا خصلت مترقیانه به نهضت داد و با طرح شعارهای ضدامپریالیستی و ضد استبدادی راه مبارزه سیاسی را پیش روی روحانیت ترسیم کرد و به این ترتیب در جایگاه رهبری گروه های مختلف سیاسی قرارگرفت اما تبعید امام خمینی (ره) از ایران ، باعث شد افرادی چون شهید مطهری و شریعتی در گسترش اسلام شیعی بین دانشجویان نقش کلیدی ایفا کنند.
در این میان دکتر شریعتی توانست بین دانشجویان و روحانیون پیوندی مستحکم برقرار کند و با آموزه های دینی - سیاسی خود گرایش دانشجویان را به مذهب افزایش دهد به نوشته وحید الزمان صدیقی: در دوران تبعید امام خمینی (ره)، شریعتی به گونه ای کار کرد که پرکننده خلاء بین قیام ۱۵خرداد ۱۳۴۲ و سرنگونی شاه بود (انقلاب اسلامی از نگاه دیگران ترجمه و تصحیح از سید مجید روئین تن، به نقل از روزنامه اطلاعات 71.9.23 شماره ۲۱۷۹۷)
در پرتو فعالیت شریعتی و دیگران تفکر مذهبی در دانشگاه نضج گرفت و شروع به شکستن انحصار تفکر چپ کرد؛ به گونه ای که اولین انجمن های اسلامی دانشجویی در سطح دانشگاه مثل انجمن اسلامی مهندسین و پزشکان شکل گرفت و در پرتو فعالیت انجمن های اسلامی یک نوع مبارزه فرهنگی - فکری علیه رژیم سامان دهی شد. به نوشته گاز یوروسکی: «فعالیت های فعالان اسلامی از قبیل علی شریعتی بسیاری از دانشجویان را واداشته بود اسلام را دقیق تر بشناسند و تحت تاثیر روحانیون چون آیت ا... خمینی و آیت ا... طالقانی درآیند.» (سیاست خارجی آمریکا و شاه، ترجمه فریدون فاطمی، ص ۱۶۴)
 بد نیست بدانیم علی شریعتی در میان دانشجویان مذهبی خارج از کشور نیز نقش قابل توجهی داشت. او پس از این که به پاریس رفت، سازمان دانشجویان ایرانی مخالف شاه در اروپا یعنی نهضت آزادی خارج از کشور را بنیان نهاد.شریعتی دو سال بعد جبهه ملی ایران در آمریکا و جبهه ملی ایران در اروپا را تاسیس کرد. به هر روی، پدیده رویکرد به مذهب و اسلام گرایی با ورود علی شریعتی به عرصه مبارزه فکری با رژیم پهلوی از شتاب ویژه ای برخوردار شد.
شریعتی که به تعبیر حمید عنایت محبوب ترین و مردمی ترین مبلغ رادیکالیسم اسلامی در ایران بود. (اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، ترجمه بهاء الدین خرمشاهی، ص ۲۶۳) به اسلام به عنوان یک ایدئولوژی اجتماعی و سیاسی نگاه کرد که با توجه به ضروریات جدید می توان به تعبیر و تفسیر مجدد آن دست زد و این امر به احیای اسلام در میان جوانان منجر شد.
شریعتی که خود متوجه علل شکست همه حرکت های سیاسی در تاریخ معاصر بود، به فکر خلق یک ایدئولوژی مترقی از دین برآمد تا تمام ابعاد زندگی، فکر و اندیشه انسان مسلمان را در برگیرد و از این رو او دست به تصفیه فرهنگی زد و مفاهیم فراموش شده شیعه را احیا کرد. او درباره ضرورت ایجاد یک ایدئولوژی دینی چنین می گوید: «در زمان سید جمال اسلام در همان فرم سنتی خودش به نام یک ایمان و یک نیرو و مخاطب قرار گرفته بود و حرکت کرد، بدون این که تصور مذهبی تغییری پیدا کرده باشد.» (شریعتی، جهان بینی و ایدئولوژی ص ۲۱۱)
 تدوین ایدئولوژی دینی دغدغه اصلی شریعتی بود و از این رو او تفسیری از اسلام ارائه کرد که حامل همه آن چیزهایی است که مسلمانان می خواهند یعنی اسلام دین جامعی است و می تواند مسائل و مشکلات انسان را حل کند و تنها راه نجات ایران و تمام مردم محروم و مستضعف جهان در اسلام است.
منبع : باشگاه اندیشه

گفتنی است ، دکتر شریعتی مزینانی در دوم آذرماه 1312 در روستای کاهک سبزوار (واقع در شهرستان داورزن) متولد شد.خانواده او اصالتا متعلق به روستای تاریخی مزینان بودند.وی در بعضی کتاب هایش نام های مستعار علی مزینانی ، علی سبزواری ، علی سبزوارزاده و علی سربداری را انتخاب کرده است.

آلبوم تصویری از زندگی دکتر علی شریعتی فرزند شایسته سبزوار

کوچه پس کوچه پیوندها

کلیک کنید:

فرارسیدن آذر ، ماه میلاد و تبلور اندیشه های شریعتی گرامی باد ...