گزارشی از چهارمین بزرگداشت مقام ابوالحسن زید بیهقی فرید خراسان در سبزوار و ششتمد / وقت عبور از گام اول
امید برومندی ، مهدیه عابدی / مجله اینترنتی اسرارنامه
چهارمین مراسم بزرگداشت مقام ابوالحسن زید بیهقی ملقب به ابن فندق، فرید خراسان روز چهارشنبه در دو نوبت صبح و بعد از ظهر با حضور علاقه مندان، فرهیختگان، اساتید دانشگاهی و شماری از مسئولان در سبزوار و ششتمد برگزار شد.
بخش اول / دانشگاه حکیم سبزواری
به گزارش مجله اینترنتی اسرارنامه در نوبت صبح این برنامه که در محل تالار بیهقی دانشگاه حکیم سبزواری برگزار شد، صاحب امتیاز و سردبیر فصل نامه بیهق نامه و فعال فرهنگی سبزوار به عنوان اولین سخنران گفت: تاریخ بیهق جزء معدود تاریخ های محلی است که اینگونه مدون و مکتوب شده است، در حالی که تعداد کتاب های تاریخ محلی در ایران شاید به 20 مورد ثبت شده هم نرسد.
مهدی مقصودی افزود: یقینا ابوالحسن بیهقی از مفاخر برجسته ششتمد است، ازطرفی سبزواربزرگ نیز باید خودش را مدیون او بداند چرا که تاریخ این دیار توسط او ثبت شده است و قطعا اگر تاریخ بیهقی نبود ما نسبت به بسیاری از اتفاقات گذشته منطقه آنچنان که باید اطلاعی نداشتیم.
وی در ادامه ضمن تقدیر از تلاش شورای شهر و شهرداری ششتمد به خاطر برگزاری سالانه مراسم بزرگداشت بیهقی گفت: در سبزوار با اینکه مفاخر و بزرگان زیادی داشته ایم اما عدم وجود مقبره برای آن ها همیشه مطرح بوده است که خوشبختانه برای ابوالحسن بیهقی این موضوع مصداق ندارد و امیدواریم که با پیشگام شدن ششتمد در اجرای مراسم سالانه بزرگداشت، این نگاه در بین مسئولین سبزوار نیز به وجود آید که بیهقی را به عنوان یکی از مفاخر شهرستان تلقی کنند، نه فقط به عنوان فردی مختص به ششتمد.
این چهره فرهنگی شهر سبزوار در ادامه گفت: به دلیل اهمیت تاریخ بیهق، نخستین شماره از فصل نامه بیهق نامه را که سال گذشته منتشر شد به ابوالحسن بیهقی اختصاص داده ایم زیرا احساس کردیم اهمیتی که وی درتاریخ سبزوار دارد را نمی شود نادیده گرفت.
وی با اشاره به بزرگداشت ادبا بیان کرد: مسئولین و مردم باید درحوزه فرهنگ و ادب به بزرگان خود افتخارکنند که نمود این فرهنگ و ادب مکتوب را می توان در آثار نویسندگان معاصر همچون محمود دولت آبادی نیز به خوبی مشاهده کرد.
در بخش دیگری از این مراسم سید مهدی سیدی پژوهشگر و خراسان شناس شناخته شده نیز به ایراد سخن پرداخت و با اشاره به نقش ابوالحسن بیهقی در تاریخ نگاری به ویژه تاریخ نگاری محلی، گفت: از عدم توجه به کتاب بیهقی و در دسترس نبودن آن برای عموم ابراز تأسف کرد و از مسئولین خواست توجه بیش تری نسبت به چاپ تاریخ بیهق از خود نشان دهند.
وی همچنین اشاره کرد: علت فراموش شدن بسیاری از فرهیختگان شاخص درطول زمان عدم توجه محققین به آثارشان بوده است که باید به این مهم نیز توجه گردد تا عده ای با حقه بازی ها و شعبده بازی نتوانند به زوال اندیشه ها و تفکرات بزرگان ما روی آورند. به همین خاطر امیدوارم طی سال های آینده استقبال بهتر و بیش تری از اینگونه جلسات صورت گیرد.
این پژوهشگر افزود: در زمانه ای زندگی می کنیم که هر لحظه امامزادگان قلابی ازگوشه و کنارکشور سر برمی آورند که سرگذشت بسیاری از آنان به معنی واقعی کلمه صحیح و در دسترس نیست درحالی که بسیاری از مفاخر و بزرگان شناخته شده مان، مهجور مانده اند.
در بخش دیگری از این جلسه دکتر محمودرضا سلیمانی مدرس دانشگاه و پژوهشگرتاریخ ومیراث فرهنگی سبزوار تاریخ بیهق را به مثابه گزارشی درگستره بومی عنوان کرد وگفت: ابوالحسن و ابوالفضل بیهقی و تمام مفاخر فقط مربوط به گذشته نیستند.
وی با بیان اینکه اهمیت تاریخ بشر درگذر زمان مشخص می شود، افزود: ابوالحسن بیهقی از زمره نخستین هایی است که نسبت به دانش بومی تاکید می کند و آن چیزی را بازگو می کند که امروزه با فقر آن رو به رو هستیم.
سلیمانی اظهار کرد: زمانی خراسان نبض تپنده رویدادهای عصر خود بود. و باید دید بیهقی در این بین چه چیزی را کم می بیند که به نگارش تاریخ بومی و محلی روی می آورد. در حقیقت تاریخ بومی و ملی از یکدیگر جدا نیستند و بیهقی ابتدا تاریخ بومی و محلی و فایده آن را به نگارش درمی آورد و پیوند میان تاریخ ملی و محلی و فرایند اثرگذاری جزء به کل و کل به جزء را در اصول تاریخ نگاری ایران در نظر می گیرد و تاکید می کند زمانی که این دو را از یکدیگر جدا کنیم باعث گسست هر کدام می شود و بیهقی به خوبی این موضوع را درک کرده بود.
وی ادامه داد: البته رویکرد یک جامعه برای رسیدن به بقا به درک علمی و فهم از تاریخ بر می گردد و افتادن جوامع در دام بلاها و ناملایمات ناشی از درک نادرست تاریخ است و متاسفانه ما آنقدر در از دست دادن تاریخ پیشتاز شده ایم که نمی توانیم آن را مهار کنیم .
وی با اشاره به اینکه بیهقی جزء نخستین افرادی است که بحث از تاریخ را ابتدا از فلسفه تاریخ آغاز کرده و بعد به ریزترین جزئیات می رسد، افزود: به تعبیر بیهقی کسانی می توانند از تاریخ بیرون بزنند و آن را درک کنند که زمانه را در اختیار بگیرند و فراتر از تاریخ باشند. او البته نخستین مورخی است که با تاکید بر اصالت های بومی و محلی تقسیم تمدنی را بازخوانی می کند. زیرا هر شهر و منطقه اصالت و پتانسیل های مخصوص به خود را دارد که باید از آن استفاده کرد.
این پژوهشگر در ادامه ضمن اشاره به ظرفیت های فرهنگی سبزوار گفت: چرا نسبت به عناصر فرهنگی که داریم بی توجه هستیم و اقتصاد فرهنگی را درنظر نمی گیریم؟ آیا سبزوار به صنعت نیاز دارد یا به گردشگری؟ بیشترین توان هر منطقه ای ناشی از امکانات بومی و محلی همانجا است که باید به آن توجه شود.
در بخش دیگری از این مراسم دکتر طالبی از سخنرانان این مراسم گفت: متاسفانه تفکر تصوف گونه از نوع خمودگی و بی تدبیری در گوشه ای از تاریخ ایران آنچنان ریشه دوانده بود که حتی تفکر حفظ جان را نیز از ایرانیان گرفته و همین نوع تفکر باعث چیره شدن گروه هایی نظیر مغولان بر آن ها شده بود. نه اینکه مغولان قدرتمند باشند، بلکه این نوع از تفکر باعث شده بود که مردم، افراد ظالم و چیره شده بر خود را از اراده خدا تلقی کنند و خود را در برابر آن محکوم ببینند.
وی همچنین گفت: نوع تفکر و درک از تاریخ در هر دوره از حیات انسان ها، آن ها را به سمت و سوی مقاومت در تاریخ و یا شکست در آن سوق داده و همین مسئله لزوم درک صحیح از تاریخ را نشان می دهد.
بخش دوم / ششتمد:
بعد از ظهر چهارشنبه نهم مردادماه، مقبره ابوالحسن زید بیهقی فرید خراسان در شهر ششتمد، میزبان میهمانانی از سبزوار، مشهد و نیز خود ششتمد بود ک که برای پاسداشت مقام این مورخ، ادیب و دانشمند قرن پنجم هجری گرد هم جمع آمده بودند.
مسئول کمیسیون فرهنگی شورای شهر ششتمد در ابتدای این جلسه طی سخنانی کوتاه و با لحنی ادبی ضمن خوش آمد گویی به میهمانان، مزار ابوالحسن بیهقی در شهر ششتمد را مهمترین مزار یک دانشمند و حکیم در دیار سربداران و بیهق قدیم دانست که به اندازه شمشادهای مقابل منزل بعضی از صاحبان ثروت هم به آن رسیدگی نشده است.
تکتم صنعتی افزود: اینجا میعادگاه تحقق وعده ها است از آن گوشه در معرض تخریب که قول داده اند ترمیمش کنند و با قول هایش عکس نیز گرفته اند ولی هنوز هیچ اتفاقی برای این بنای مظلوم نیافتاده است.
وی با تشکر از شهردار و شورای اسلامی شهر ششتمد که پشتیبان این مراسم بوده اند گفت: این مراسم، بزرگداشت دانشمندی است که جز همین بزرگداشت نامی از او برده نمی شود، کتابی از او منتشر، تصحیح و بازنشر نمی شود و جز چند مقاله انگشت شمار در مجلاتی تخصصی و دارای خواننده خاص اثری از او و آثارش نیست اما حضور این جمعیت در مراسم بزرگداشت بیهقی نشان می دهد که ابوالحسن بیهقی هنوز از یادها نرفته است.
صنعتی در ادامه درباره حاکمیت فرآیندها و روندها در شورای اسلامی و شهرداری ششتمد، اظهار کرد: ساختار کمیته ها و تشکیلات شورای اسلامی شهر ششتمد از قاعده هرم به سمت بالاست. فعالان حوزه های مختلف، ورزشی فرهنگی، اجتماعی، سلامت، گردشگری، محیط زیست و ... خودشان مشورت می کنند، تصمیم می گیرند و تصمیماتشان را با نظارت به اجرا می گذارند و کسی دستور نمی دهد و کسی پادوی مقام و شخص خاصی نیست. برای همین است که این ششتمدی های پرتلاش و بی ادعا پیشرو فعالیت های معنوی و انسانی در این منطقه شده اند.
وی ادامه داد: کمیته فرهنگی و اجتماعی که برگزار کننده این مراسم است، شامل آدم هایی است که دلشان فقط برای فرهنگ و تاریخ این سرزمین می سوزد و چند صد نفر ساعت زحمت کشیده اند تا کارشان امروز به بار نشسته است.
عضو شورای اسلامی شهر ششتمد همچنین گفت: این شورا با تمام قوایی که قانون و عرف در اختیارش قرار داده پشتیبان فعالیت های مردمی با این ساختار است و هر آنچه از میان مردم بجوشد و دستوری و فرمایشی نباشد را حمایت می کند که پر و بال یابد و به اوج شکوفایی ممکنش برسد.
وی در پایان بیان کرد: این گردهمایی سالانه تلنگری است و شروعی است برای اینکه یادمان بیاید که چه باید بکنیم و آغازی باشد برای اوج های باشکوه تر در حوزه فرهنگ، ادب و تاریخ.
در ادامه این برنامه سخنرانی کوتاه خانم مصطفوی از اعضای کمیسیون فرهنگی شورای شهر ششتمد و پس از آن خطبه خوانی خانم طاهری از نهج البلاغه انجام شد که اعلام گردید این خطبه خوانی به تحقیق از کتاب معارج نهج البلاغه ابوالحسن بیهقی است. همچنین آقای داوطلب یکی از هنرمندان ششتمد به اجرای نمایشی کوتاه پرداخت که طی آن نمایش نقل قول جالبی از نحوه وفات ابن فُندُق، فرید خراسان بیان کرد که البته خود اذعان داشت در هیچ منبع معتبری ثبت نشده و فقط به صورت سینه به سینه در میان مردم ششتمد رسیده است.
سید مهدی سیدی پژوهشگر برجسته خراسانی نیز میهمان ویژه این برنامه بود که به سخنرانی کوتاهی پرداخت و تأکید کرد: اگرچه سبزوار بزرگان دارد، اما در میان همه این بزرگان ابوالحسن بیهقی تنها کسی است که در چندین قرن قبل هم در ششتمد به دنیا آمده، هم در ششتمد زندگی کرده و هم در ششتمد از دنیا رفته و مقبره او تا به امروز باقی است و همین پتانسیل باید جهت بهره برداری های فرهنگی ، معنوی و گردشگری بیشتر مورد توجه مردم و مسئولان قرار گیرد.
اجرای چند قطعه موسیقی به همراه آواز سنتی هنرمندان گروه پرنیان به سرپرستی استاد سعادتفر، مانند سال گذشته از قسمت های جذاب این برنامه بود.
در پایان، میهمانان غیر سبزواری در منزل یکی از بانیان مراسم با صرف شام محلی اشکنه (آوجیج) پذیرایی شدند و نیز سرو دمنوش های به و آویشن نیز از دیگر جذابیت های پذیرایی در طول برگزاری این مراسم بود.
نگاه اسرارنامه:
- عدم وجود سخنرانی های طولانی و متعدد برخی مقامات و کوتاه بودن مدت زمان برگزاری مراسم از جمله مزیت های برنامه های بزرگداشت بیهقی در ششتمد طی دو سال اخیر بوده است.
- شروع شدن مراسم با سخنرانی و خیرمقدم گویی بانوان فرهیخته ای که عضو و همکار شورای شهر ششتمد و به نوعی میزبان برپایی این مراسم بودند، از نقاط عطف و ویژگی های جالب توجه این مراسم بود. خانم های سخنران متن های کوتاه خود را که به نظر می رسید روی تک تک کلماتش مهندسی صورت گرفته است با لحن و بیانی شمرده و مناسب بیان می کردند که با ظرافتی خاص، ضمن تقدیر و خوشامدگویی به بیان برخی انتقادات نیز می پرداختند. این حضور پر رنگ زنان در شورا و نیز در مراسم بزرگداشت سالانه بیهقی می تواند نشان دهنده فرهنگ بالا و باورمندی و احترام ششتمدی ها به نقش و جایگاه زنان باشد.
- گوشه ای از محوطه آرامگاه بیهقی با نوارهای زردرنگ خطر محصور شده بود که ظاهرا به خاطر تخریب آن ناحیه در اثر بارندگی های پرشدت اوایل امسال بود و متاسفانه نهادهای مربوطه هنوز نسبت به ترمیم این قسمت هیچ اقدامی نکرده اند. امید می رود میراث فرهنگی شهرستان و استان و سایر مسئولان مربوطه از همین حالا تا دهم مرداد سال آینده که مردم دوباره برای بزرگداشت فرید خراسان در آن محل گرد هم جمع می شوند، نسبت به ترمیم و احیای این بنای زیبای تاریخی اقدامات لازم را انجام دهند.
- هرچند در بخش خطبه خوانی نهج البلاغه اعلام شد این قسمت به تحقیق از کتاب معارج نهج البلاغه ابوالحسن زید بیهقی تنظیم شده است، اما یک صاحب نظر به خبرنگار اسرارنامه گفت: کتاب معارج نهج البلاغه بیهقی که به زبان عربی نوشته شده است اصلا به زبان فارسی در دسترس نیست و ای کاش به بهانه برگزاری چنین برنامه های سالانه ای پرداختن به آثار و تصحیح و ترجمه و بازنشر کتاب های بزرگان بیشتر مورد توجه قرار بگیرد.
- با اینکه مهمان نوازی بسیار بالا و صفا و صمیمیت موجود در برگزارکنندگان و نیز مردم خونگرم ششتمد، حضور در چنین مراسم و چنین مکانی را برای همه میهمانان غیر ششتمدی دلنشین می کند، اما بد نیست حالا که این سطح از توجه در بین ششتمدی ها و سبزواری ها ایجاد شده که باید به وجود ابوالحسن بیهقی افتخار کرده و در برنامه های سالانه مقام وی را بزرگ بدارند و مورد تجلیل قرار دهند و در واقع قدم های لازم اولیه را برداشته اند و توانسته اند حداقل در چنین شبی و به بهانه بزرگداشت یکی از مشاهیر منطقه، ششتمد را در رأس اخبار فرهنگی و مرکز توجه رسانه ها، مردم و مسئولان غرب خراسان قرار دهند، کم کم نگاه ابتکاری تری در برپایی این مراسم اتخاذ شود تا از گرفتار آمدن در چرخه تکرار جلوگیری شود و این برنامه فقط در سطح یک دور همی با صفای یک شبه باقی نماند.
این ابتکار عمل می تواند با مشارکت دادن بیشتر مردم محلی به روش هایی نظیر برپایی نمایشگاه های هنری، فعالیت های فرهنگی، دعوت از میهمانان متنوع، برگزاری کارگاه ها، کار تخصصی تر روی شخصیت بیهقی، اجرای نمایش نامه ها و سایر آثار هنری از جمله موسیقی، خط، نقاشی و حتی برگزاری مسابقات بیهق شناسی و جشنواره های متناسب اتفاق بیافتد.
به هر طریق دهم مرداد دیگری سپری شد و مراسم با صفا و آبرومندانه ای در شهر ششتمد و نیز برنامه ای تخصصی در دانشگاه حکیم سبزواری برگزار شد، اما بزرگداشت مشاهیر و مفاخر هر شهر و منطقه ای نباید فقط به یک شب و یک روز در هر سال خلاصه شود. امید می رود در همه طول سال قدر دان بزرگان و مشاهیرمان باشیم و نیز از همین حالا تدابیر و برنامه ریزی های کافی برای استمرار و ارتقاء سطح کیفی برنامه ها در سال آینده را داشته باشیم.
نظرت را بنویس
