هفتصد و یکمین سالروز نهضت سربداران سبزوار، اولین تشکیل دهندگان حکومت مردمی شیعه 12 امامی در ایران مبارک باد.

 

به گزارش مجله اینترنتی اسرارنامه بر اساس اطلاعات مندرج در منابع تاریخی قیام تاریخ ساز سربداران در یکی از روزهای 12 و یا 25 شعبان المعظم سال 737 هجری قمری به وقوع پیوسته است.(منبع) و به مدت نیم قرن ادامه یافته و در تمام مدت دارالمومنین سبزوار پایتخت این حکومت بوده است.

 

حکومت سربداران دارای دو نوع رهبری بود. یکی رهبری سیاسی که اولین رهبر سیاسی و نظامی آن پهلوان عبدالرزاق باشتینی بود و دیگری رهبری مذهبی که اولین رهبری مذهبی و فکری سربداران به دست شیخ خلیفه مازندرانی بود که به دلیل فراهم بودن شرایط قیام در سبزوار از خطه مازندران به این شهر مهاجرت کرد و پس از وی این مسئولیت به شاگردش شیخ حسن جوری رسید. 

 

اسرارنامه به همین مناسبت نگاهی اجمالی به 9 ویژگی مترقی و تحسین برانگیز نهضت سربداران می اندازد که در پژوهشی توسط حمیده طرقی اردکانی در وبسایت «سامانه نشریات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)» گردآوری و منتشر شده است:

 

ويژگي‌هاي قيام سربداران

 

1- مذهب:‌ همان‌طور که قبلاً گفته شد، سربداران عموماً شيعيان اثني‌عشري بودند و مخالفان آنان نيز به مذهب تسنّن وابستگي داشتند.

 

2- بيگانه‌ستيزي:‌ قيام سربداران، ماهيتاً بيگانه‌ستيز بوده و مبارزه با مغولان را از اهداف اصلي خود مي‌دانستند. چنان که با از بين بردن طوغاتيمورخان، براي هميشه به سلطه سياسي، نظامي مغولان در خاک ايران خاتمه دادند.

 

3- ستم‌ستيزي: قيام سربداران با بهره‌گيري از ايدئولوژي تشيع اثني‌عشري، قيامي عليه ظلم و ستم هيئت حاکمه محسوب مي‌شد. ظلم و ستمي که در ايران آن ايام اِعمال مي‌شد، ابعاد گوناگون، سياسي، اجتماعي و اقتصادي داشت که توسط حاکمان بر مردم تحميل مي‌شد.

 

4- اعتقاد به مهدويت: از جمله اصول اصلي تشيّع اثني‌عشري، اعتقاد به مهدويت است. اين مسئله در جناح شيخيان و نيز در جناح سربداران وجود داشت و با همين اعتقاد مردم را عليه مفاسد موجود مي‌شوراندند.

 

5- فتوّت و جوانمردي: از وجوه عمدة قيام سربداران، روح فتوت و جوانمردي بود. فتوت و جوانمردي ريشه در فرهنگ اصيل تشيّع و ايراني داشت و اکثر رهبران سربدار اين ويژگي را دارا بودند.

 

6- بُعد مردمي: از ويژگي‌هاي اين قيام، بُعد مردمي آن است. تمام توده‌هاي زحمتکش و محروم جامعه براي رسيدن به آرمان‌هاي خود، در اين قيام جاي دارند.

 

7- مسئله حکومت غيرموروثي: اين قيام از جمله قيام‌هايي است که فکر حکومت موروثي در آن رشد نکرد. خصلت مذهبي و بُعد مردمي اين قيام، مانع رشد اين گرايش مي‌شد.

 

8- مساوات‌طلبي: ‌حس مساوات‌طلبي از جمله آرمان‌هاي اين قيام به شمار مي‌رفت. رهبران سربدار خود را جدا از مردم نمي‌دانستند و به راحتي در ميان مردم زندگي مي‌کردند و هيچ‌گونه ظلم و ستمي به مردم روا نمي‌داشتند.

 

9- کمک به قيام‌هاي ديگر: قيام‌هايي كه از قيام سربداران متأثر بودند، مانند قيام سربداران کرمان،‌ سمرقند و مازندران، مورد حمايت سربداران بودند.

 

منبع: سامانه نشریات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)

 

با توجه به ویژگی های مطرح شده در بالا، به نظر می رسد نهضت سربداران از جهات مختلف حایز اهمیت بسیاری در تاریخ ایران و تاریخ جهان اسلام و به ویژه جهان تشیع است. زیرا بعضی از اصولی نظیر مساوات طلبی، حکومت غیر موروثی، مردمی بودن و ...که سربداران در چندین قرن قبل مورد توجه قرار می داده اند، امروزه از اصول محوری کشورهای مدعی تمدن پیشرفته بشری است.

 

همچنین ویژگی هایی نظیر اعتقاد به مهدویت، مذهب، فتوت و جوانمردی از ارزش های اصلی نظام جمهوری اسلامی ایران است که سربداران سبزوار چندین قرن قبل این ارزش ها را در حکومت خود برای اولین بار در ایران مورد توجه قرار داده اند.

 

گفتنی است تا قبل از نهضت سربداران، اکثر حکومت هایی که درایران روی کار آمدند، غیر شیعه بوده و موارد اندکی از حکومت های شیعه نیز که در برخی نقاط ایران سربرآورده اند، همان ساختار موروثی و غیر مردمی رایج در حکومت های گذشته را داشته اند.

 

لازم به توضیح است هرچند نهضت سربداران سبزوار نتوانست بر تمام گستره ایران تسلط یابد، اما تا مدت های مدیدی بعد از آن بر نهضت های پس از خود تأثیرات مشهودی برجای گذاشت و به طور مثال منجر به تشکیل نهضت هایی نظیر سربداران سمرقند، کرمان و طبرستان شد.

 

با توجه به این اهمیت و جایگاه مهم نهضت سربداران در تاریخ ایران و جهان تشیع ضروری است، مردم و مسئولان سبزوار و خراسان بیش از پیش به این نقطه عطف مهم در تاریخ سرزمین خود توجه نشان داده و به معرفی و تجلیل و احیای آن بپردازند.

 

کوچه پس کوچه پیوندها

کلیک کنید: