کشف سازه های اصیل معماری از دوران پیش از تاریخ در تپه دامغانی سبزوار

تپه باستانی دامغانی سبزوار به عنوان یکی از ظرفیت های مهم تاریخی و گردشگری در غرب خراسان رضوی در طول حدود دو دهه اخیر که از شناسایی و ثبت آن می گذرد، روزگار پر فراز و نشیبی را سپری کرده است.

به گزارش مجله اینترنتی اسرارنامه روزگار پر فراز و نشیب تپه دامغانی شامل دوره های متعددی از توجه گسترده رسانه ای و انجام کشف و کاوش های باستان شناسی و سپس سکوت و فراموشی و احتمالا تخریب این محوطه توسط عوامل طبیعی یا انسانی می شود.

شاید یکی از پر اوج ترین دوره هایی که این  محوطه باستانی در همجواری شهر سبزوار تجربه کرد نیمه های سال 94 بود که حتی طی یک بازدید عمومی دو روزه، طبق آمارهای اعلام شده از سوی مسئولان نزدیک به 7هزارنفر از مردم دیار سربداران از این تپه بازدید کردند و همان زمان گزارش  ها، مصاحبه ها و خبرهای متعددی درباره این تپه در رسانه های ملی و محلی سبزوار انعکاس می یافت.

محمودرضا سلیمانی کوشکی رئیس اداره میراث فرهنگی سبزوار، مسعود پسندیده مسئول کمیسیون گردشگری شورای شهر، دکتر عمران گاراژیان سرپرست هیأت کاوش در تپه باستانی دامغانی، دکتر طالبی شهردار وقت و ... در آن زمان بیشترین مصاحبه ها را پیرامون وضعیت این تپه با رسانه ها انجام می دادند و بعضا اخبار امیدوار کننده ای درباره پیشرفت سریع کاوش ها و تبدیل شدن این محوطه به سایت موزه باستان شناسی طی چند فاز اجرایی از زبان آن ها شنیده می شد.

مدتی بعد اما ، گویا خیلی سریع سکه تپه باستانی سبزوار از رونق افتاد و دیگر کمتر خبر و فعالیتی پیرامون این تپه مشاهده شد و یا حداقل کمتر در رسانه ها انعکاس یافت. در حالی که برای بسیاری از مردم علاقه مند همچنان جای سئوال بود که سرنوشت این سرمایه تاریخی و تمدنی در همجواری شهرشان به کجا انجامید و آثار مکشوفه آن برای نگهداری به کجا سپرده شد؟

در این بین حدود یک هفته قبل گزارشی توسط سعید نورآبادی یکی از شهروندان فرهیخته سبزواری و از خبرنگاران افتخاری مجله اینترنتی اسرارنامه درباره تپه دامغانی تهیه ودر این مجله منتشر شد.(منبع)

هرچند دکتر گاراژیان در گفتگویی کوتاهی که پس از انتشار این گزارش با اسرارنامه داشت نسبت به بعضی بخش های آن گزارش انتقاداتی مطرح کرد و از جمله اظهار داشت آثار کشف شده در تپه دامغانی هرچند در تحویل اوست، اما نزد وی نگهداری نمی شود و در موزه شهر سبزوار است،  اما وی تمایلی به ارائه جوابیه ای رسمی در این رابطه نداشت.

با این حال تقریبا یک هفته پس از انتشار آن گزارش سعید نورآبادی در اسرارنامه، دکتر گاراژیان به همراه همسرش لیلا پاپلی یزدی که از باستان شناسان مطرح کشور است، در نشست گزارش به همکار که به همت پژوهشکده باستان شناسی در محل پژوهشگاه برگزار شد، حضور یافت و اطلاعات تازه ای را درباره کاوش  های تپه دامغانی سبزوار مطرح کرد.

اسرارنامه در ادامه با این امید که جریان اطلاع رسانی صحیح و معتبر درباره آخرین وضعیت تپه باستانی دامغانی همچنان ادامه داشته باشد و این پروژه ارزشمند تاریخی و گردشگری در جوار شهر سبزوار هرچه سریعتر به سرمنزل مقصود برسد و بتواند به عنوان یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری مسیر بین المللی تهران - مشهد به جذب مسافران و علاقه مندان بپردازد، متن کامل اظهارات عمران گاراژیان، لیلا پاپلی یزدی و هادی صبوری دانشجوی دکتری باستان شناسی را درباره پروژه تپه دامغانی سبزوار منتشر می کند:

تپه دامغانی ، استقراری پیش از تاریخ
 
کاوش در محوطه تپه دامغانی به کشف آثار و اشیاء و سازه های معماری اصیلی از دوران پیش از تاریخ منجر شد که نشان دهنده استقراری به جای مانده از دوره مس-سنگ،مفرغ و اوایل عصرآهن دراین محوطه باستانی است .
 
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ، عمران گاراژیان سرپرست هیأت کاوش در محوطه دامغانی شهر سبزوار این مطلب را در نشست گزارش به همکار که به همت پژوهشکده باستان شناسی در محل پژوهشگاه برگزار شد، مطرح کرد .
 
او با اشاره به اینکه محوطه دامغانی استقراری پیش از تاریخ در حاشیه جنوب شرقی شهر سبزوار است افزود :بخشی از تپه دامغانی که در سال 1380 با شماره 3749 به عنوان اثر ملی به ثبت رسیده براثرخیابان کشی ( خیابان جهاد کشاورزی مشهور به جاده دلقند) قطع شده است.
 
گاراژیان با بیان اینکه محوطه دامغانی واقع در فلات مرکزی ایران از نظر گاهنگاری و وسعت با چند تفاوت شبیه تپه حصار دامغان است ،افزود : سنت های آسیای مرکزی در تپه دامغانی بیش از حصار مشاهده می شودو فرآیند شکل گیری درآن نسبت به حصار پراکنده تر است .
 
به گفته او،تخریب در تپه دامغانی درحال حاضر بیشتر از حصار صورت گرفته و کاوش های باستان شناسی در آن بسیار کمتر انجام شده است .
 
وی، حفاظت از آثار پیش از تاریخی در محوطه ای که در حاشیه شهر معاصر قرار گرفته ، ارزیابی کم و کیف آثار سرجا و سازماندهی و طراحی موزه فضای باز در بافت حاشیه شهر سبزوار،گردآوری اطلاعات پایه، برای پیگیری فرآیند گذار از مس – سنگی به مفرغ و توسعه فرهنگ عصر مفرغ در حاشیه غربی خراسان را از اهداف اصلی کاوش در این تپه اعلام کرد .
 
این باستان شناس گفت : پی ریزی پروژه ای کاربردی در بافت شهری و بهره برداری بهینه از استقرار پیش از تاریخ که در موقعیتی خاص در کنار بزرگ راه تهران – مشهد و حاشیه شهری معاصر واقع شده از دیگر اهداف این پروژه است  .
 
او با اشاره به کاوش در کارگاه شماره یک که خود سرپرست آن بوده است ،تصریح کرد : کاوش در این کارگاه بامحور شمال – جنوب شامل 37 گمانه 1×4 متر است که بوسیله چهار گروه کاوش انجام شد. 
 
وی با اشاره به این نکته که باستان شناسان  با روش گمانه های سوراخ کلیدی توانستند اطلاعات نسبتا دقیقی از سطح بالایی تپه دامغانی و مقدار فرسایش و تخریب ها بدست آورند گفت : توانستیم آثار معماری سرجا و عمق آنها از سطح را در طول محور شمال – جنوب محوطه بطور کلی شناسایی کنیم .
 
به گفته گاراژیان کارگاه یک در بخش های مرتفع اطراف درخت کاج دارای آثار اواخر مفرغ میانه و مفرغ جدید است و در سطوح شمالی و جنوبی محدوده یاد شده آثار دوره مس – سنگی شناسایی شد.
 
این باستان شناس افزود :کارگاه یک عمدتا دارای آثار عصر مفرغ قدیم و میانه است که روی بقایای اوایل مس – سنگی در کنار رودخانه فصلی شکل گرفته اند.
 
او تصریح کرد :کارگاه سوم عموما بقایای گورستان عصر مفرغ جدید در سطوح بالایی و گورهای مفرغ میانه در میان ساختارهای معماری و نهشته های مفرغ قدیم است. 
                  
                                       
   ایجاد سایت موزه
 
این باستان شناس در خصوص ویژگی های تپه دامغانی برای ایجاد سایت موزه گفت :تپه دامغانی در کناره شمالی بزرگراه تهران – مشهد و در داخل شهر قرار گرفته و از هر دو طرف قابل دسترسی است.
 
 به گفته او ،  قابل دسترس بودن، در موزه‌های فضای باز یکی از مهمترین موضوعاتی است که باید به آن توجه داشت و تپه دامغانی این شاخصه اصلی را دارد.
 
گاراژیان با اشاره به استقبال عموم برای بازدید ازاین محوطه  افزود : بهره برداری از سایت موزه  با کاوش در این محوطه‌ تعارض ندارد، بلکه امکان بازدید مردم از کاوش بزرگترین قابلیت اینگونه موزه‌ها است.
 
وی تبدیل تپه دامغانی به سایت موزه را یک تصمیم مهم و قابل تحسین دانست و گفت : البته این کار یک پروژه بلند مدت است و به سرانجام رساندن آن ممکن است سالها به طول انجامد .
 
گاراژیان کاوش در تپه دامغانی را یک مقوله پژوهشی و کاربردی خواند زیرا که از ابتداهدف تبدیل این فضای باستانی به سایت موزه بوده است . 
 
 
 
 تداوم سنت سفال خاکستری
 
سخنران دوم این نشست هادی صبوری دانشجوی دکتری باستان شناسی به تشریح کاوش در کارگاه شماره 3 تپه دامغانی پرداخت .
 
او با اشاره به انجام کاوش در 2ترانشه این کارگاه اظهار داشت :موضوعاتی که ماحصل  کاوش و تحقیقات در این  دو ترانشه است، فرضیاتی است با تکیه بر شواهد مستند که می توان در مطالعات آینده برای اثبات آن ها حرکت کرد.
 
صبوری این فرضیات را شامل مدیریت منابع آبی ، تداوم سنت سفال خاکستری از دوره مس سنگی به مفرغ قدیم، وجود پیچیدگی های اجتماعی ،ساختارهایی با کارکرد فرامعیشتی در دوره های مس سنگی ، فرآیندهای شکل گیری پیچیده و گوناگون بدلیل شرایط توپوگرافیکی خاص منطقه و....دانست .
 
این باستان شناس کاوشهای این فصل را آغاز راهی برای نیل به یک هدف بزرگ و بلند مدت دانست و اظهار امیدواری کرد که با فراهم بودن شرایط و بسترهای لازم بتوان تحقیقات گسترده تری را در زمینه پاسخگویی به مسائل یاد شده مدیریت کرد.
 
 
کشف قطعاتی از خشت
 
لیلا پاپلی یزدی باستان شناس سخنران دیگر این نشست به بیان گوشه ای از کاوش های صورت گرفته در کارگاه شماره 2تپه دامغانی پرداخت و گفت :کارگاه شماره 2شمالی ترین کارگاه تپه دامغانی و کاملا در کنار جاده قرار گرفته است.
 
او با اشاره به حفر وبررسی 6گمانه دراین کارگاه افزود : از مجموع آنها هزاران قطعه سفال ، ساختار های معماری ، بقایای کوره پخت سفال ، قطعات خشت ، گل پخته ، پیرک ، ظروف سنگی ، تیغه های سنگی و ... یافت شد .
 
وی با اشاره به کشف قطعاتی از خشت در کارگاه شماره 2گفت :تصور می کنیم که این سازه ها به منظور جلوگیری از انتقال آب رودخانه فصلی به داخل تپه بنا شده باشند زیرا که این خشت ها با نظم خاصی کنار هم قرار گرفته و بین آنها با رسوب پر شده است .
 
به گفته او ، گروه باستان شناس بر این باور است که با دیواری که نوعی آب بند دارای پشتیبان می باشد روبه رو شده است.
 
در پایان این نشست هدی زارعی کارشناس ارشد باستان شناسی با اشاره به کاربرد"نماد کاو" ،نرم افزار مدیریت اطلاعات در کاوش های باستان شناسی در خصوص طراحی نرم افزاری برای ثبت و ضبط داده های حاصل ازکاوش های باستان شناسی درمحوطه دامغانی مطالبی را مطرح کرد .
 
کاوش هیأت مشترک با هدف لایه نگاری بوسیله هنری پل فرانکفورت و علی اکبر وحدتی درسال 1387، گمانه زنی به منظور تعیین حریم که گستره محوطه دامغانی را حدود 110 هکتار ارزیابی کرده در سال 1388 بوسیله حسن نامی، گمانه زنی به منظور ارزیابی طراحی موزه فضای باز بوسیله گاراژیان در سال 1391از سوابق کاوش در تپه دامغانی است.
 
نظرت را بنویس
comments
پربازدیدترین محبوب‌ترین‌ها پرونده ویژه نظرات شما