سرنوشت آثار کشف شده در تپه باستانی سبزوار چه شد؟

آیا تپه دامغانی سبزوار با 6 هزارسال قدمت باستانی در مسیر فراموشی و تخریب است؟

آقای سعید نورآبادی یکی از شهروندان فرهیخته و از علاقه مندان توسعه سبزوار به تهیه گزارشی درباره تپه دامغانی این شهر پرداخته که هرچند در نیمه های سال 94 مسئولان شهرستان خبرهای زیادی درباره این محوطه باستانی را در اختیار رسانه ها قرار دادند و با برگزاری برنامه هایی نظیر نشست خبری و بازدید دو روزه عمومی از مکان کاوش ها، این تپه بسیار مورد توجه رسانه های کشور قرار گرفت، اما در چند ماه اخیر ناگهان همه تب و تاب های گذشته فروکش کرد و  طوری که گویا مسئولان شهرستان مانند خیلی از پروژه های با اهمیت دیگر که در ابتدا ورود پر رنگ و پر سر و صدایی به آن دارند، اما بعدا دلسرد می شوند و آن پروژه را به دست فراموشی می سپارند، محوطه باستانی سبزوار را نیز از یاد برده اند.
 
اما این بار نگرانی ها خیلی بیشتر از قبل است. زیرا قبل از اینکه کاوش ها شروع شود، حداقل این محوطه برای بسیاری از افراد ناشناخته بود و آثار مدفون در آن در عمق خاک پنهان بودند، حالا اما به دنبال کاوش هایی که صورت گرفته این محوطه هم در معرض توجهات مختلف قرار گرفته و هم اینکه آثاری که از دل خاک تپه دامغانی به دست آمده است، اکنون سرنوشت نامشخصی دارند و مردم سبزوار نگران این هستند که آثار تاریخی شهرشان به جای اینکه در موزه ای در داخل همین شهر به نمایش گذاشته شود و سبب ساز جذب گردشگر به این دیار شود، به موزه های دیگر در دیگر شهرهای خراسان رضوی ارسال  شود.
 
گزارش پیش رو از سعید نورآبادی در بر دارنده همه این نگرانی ها و موضوعاتی است که در ادامه به صورت مفصل تری مورد بررسی قرار خواهد گرفت. البته، هرچند شاید مسئولان مربوطه برای این موضوعات توضیحات مشخصی داشته باشند که بتواند نگرانی مردم را کاهش دهد، لذا اسرارنامه این حق را در اختیار مسئولان محترم سبزوار و مسئولان میراث فرهنگی استان قرار می دهد که در صورت آمادگی توضیحات خود را از طریق  همین رسانه به اطلاع مخاطبان گرامی برسانند:
 
سعید نورآبادی / مجله اینترنتی اسرارنامه
 
هزاره دوم قبل از میلاد(تپه دامغانی)
 
ابتدای ورودی کنونی شرق شهر سبزوار، انتهای جاده قدیم دلقند یک منطقه زراعی با تاریخی به قدمت شش هزار سال که با خاک پوشیده بود و کم وبیش در آن زراعت می شد. اما این خاک نه تنها بی ازرش بلکه کیمیاست و در دل آن، گذشته ی ما دفن شده است. 
 
در بیست و هشتم فروردین 1380 به شماره 3749 در زمره آثار تاریخی و ملی با قدمتی شش هزار ساله به ثبت رسید.
 
فرایند کاوش در تپه بعد از ثبت:
 
سال 1381:توسط  کاوشگر آقای گاراژیان و لیلا پاپلی
 
*سال 1384: رمی بوشارلا و هنری فرانکفورت
 
*سال1387: تحقق توسط یک هیات مشترک ایرانی و فرانسوی
 
*سال1388: توسط حسن نامی تعیین حریم گردید.
 
*سال1391:گمانه زنی با هدف ارزیابی ایجاد موزه و فضای سبز در محوطه تپه در مدت دو ماه با سرپرستی آقای گاراژیان
 
*سال1394:صدور مجوز فصل اول کاوش در محوطه تپه توسط رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، بازدید ریاست سازمان میراث فرهنگی کشور از تپه
 
*آذر 94 پایان فصل اول کاوش و تاکنون فصل دوم کاوش شروع نشده است.
 
 
رئیس اداره میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری ایران
 
مسعود سلطانی فرمعاون ریاست جمهوری و ریاست سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری کشورسال گذشته ضمن سفری به سبزوار و بازدید از تپه دامغانی گفت : تپه دامغانی یکی از ارزشمندترین محوطه های تاریخی در کشور است که کاوش های صورت گرفته در این تپه تاریخی که نشان از سکونت های شهری در شش هزارسال پیش است، می تواند به سایت موزه تبدیل شود که علاوه بر حفظ و نگهداری و حراست از این محوطه باستانی می تواند به محلی برای افزایش میزان ورود گردشگری علمی و تاریخی به سبزوار تبدیل شود. مسئولین و مدیران شهری باید کمک کنند تا زمینه حفاظت و افزایش گردشگری سبزوار فراهم گردد.
 
به نظر می رسد سلطانی فر آن، تذکر همکاری مسئولین را به اداره کل میراث استان می داد. زیرا اجرای این پروژه به صورت مشارکتی و بدون بودجه کشوری شروع شد و شهرداری با تمام مشکلات درآمدی که داشت وارد گود شد و از طرفی اداره میراث سبزواربودجه لازم برای حفاظت از آثار شهر را ندارد و لذا پرداخت هزینه های اجرای پروژه از سوی شهرداری برگشت پذیر نبود ولی با این وجود شهرداری به میدان آمد و هزینه های جاری طرح را تقبل نمود ولی مسئلین استانی نه تنها کمکی نکردند بلکه انتظار دارند سبزوار آثار مکشوفه را در اختیار موزه استان قرار دهد تا دستشان برای کمک باز باشد. 
 
 
 رئیس اداره میراث فرهنگی سبزوار:
 
تماس های مکرری که خبرنگار ما در همین رابطه در هفته نخست شهریورماه با تلفن همراه یا تلفن دفتر محمودرضا سلیمانی رئیس اداره میراث فرهنگی سبزوار داشت، بدون پاسخ باقی ماند و مسئول دفتر وی در اداره میراث فرهنگی شهرستان در نهایت اعلام کرد به دلیل تراکم برنامه های هفته دولت ایشان وقت پاسخگویی ندارند به طوری از اول وقت اداری در فرمانداری و در جلسات و برنامه های این هفته هستند و از همانجا هم به منزل می روند. لذا ایشان هیچ صحبتی در این باره ندارند.
 
 
سرپرست کاوش های کارگاه تپه دامغانی سبزوار  
 
 دکتر عمران گاراژیان باستان شناس و سرپرست کاوش های تپه دامغانی سبزوار طی گفتگویی که با ایشان داشتیم به محدویت های اجرای طرح بعد از اتمام فصل اول کاوش اشاره داشت و گفت: مسأله مهم نداشتن نقدینگی  برای پیشبرد اهداف و اجرای طرح می باشد به طوری که شهرداری هنوز حق الزحمه کاوشگران را نپرداخته و از طرف دیگربرداشت های غیر واقعی در سبزوار وجود دارد . از جانب دیگر میراث فرهنگی استان از بنده انتظار های غیرمنطقی دارد، مبنی بر این که اثار مکشوفه را باید تحویل استان بدهید تا روند اجرای کاوش با مشکل مواجه نگردد که بنده در مقابل خواسته آنها مقاومت کردم و آثار نزد بنده است! چون در سازمان میراث فرهنگی کشور دیدگاه حاکم نگاه حراستی است نه نگاه بهره برداری واین نگاه تعریف نشده و فاقد جایگاه است. 
 
Image result for ‫اسکلت کشف شده در تپه دامغانی‬‎در دیدگاه بهره برداری همزمان با کاوش معمولا در پروژه های ملی و جهانی، بازدیدهای عمومی هم برگزار می شود که ما این تجربه را در تپه دامغانی سبزوار داشتیم که در مدت دو روز حدود 5الی 6 هزار نفر بازدید کننده داشتیم، که این یعنی نگاه بهره برداری و همچنین ایجاد همزمان سایت نمایشگاهی در این سایت موزه و اثار مکشوفه آن که مورد استقبال مردم هم قرار می گیرد باعث رونق منطقه خواهد شد. لذا برای ما چند اولویت مهم است که پروژه به سرانجام برسد و کاوش مجدد آغاز شود: 
 
اولویت اول : تملیک محدوده پروژه که باید توسط شهرداری انجام گیرد.
 
اولویت دوم : تعیین حریم که به تصویب استانی و کشوری برسد که در سال88 توسط اقای نامی تعیین حریم گشته ولی مصوب استانی و کشوری نشده است که همین موضوع از دلایل ضعف پروژه به این مهمی است و در بلند مدت اجرای فاز به فاز طرح و بهره برداری همزمان از پروژه.
 
اولویت سوم: که بسیار مهم است فرهنگ سازی بین مدیران شهری و استانی جهت تشریک مساعی برای بهره برداری شهری و استانی و کشوری از این پروژه.
 
سئوالاتی از مسئولان
با توجه به آنچه در بالا گفته آمد، اینک آقایان مسعود پسندیده رئیس کمیسیون گردشگری شورای شهر و محمود رضا سلیمانی رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری سبزوار به عنوان دو مسئول مستقیم پروژه تپه دامغانی در شهرستان و سپس مسئولان میراث فرهنگی خراسان رضوی باید به نکات زیر توجه داشته و سئوالاتی در نزد اذهان عمومی مردم دیار سربداران پیرامون این پروژه ایجاد می شود، پاسخ بدهند:
 
1.آقای گاراژیان مدعی است که حق الزحمه کاوشگران پرداخت نشده است.
 
2. مدت 9ماه از پایان فصل اول کاوش گذشته است و می بایست فصل دوم کاوش هم در حال اتمام باشد که هنوز شروع نشده چه برسد به اتمام فصل دوم کاوش .
 
3.آثار مکشوفه باید در موزه شهر نگهداری و حراست شود که به دلیل نداشتن خزانه مدت یک شب در موزه شهر بوده به گفته منبع آگاه صبح زود روزنامه پیچ شده و از موزه خارج شده است و به کدام مقصد مشخص نیست.
 
4.آقای گاراژیان اذعان داشت که اثار مکشوفه نزد بنده در نیشابور است و اقای عبدلله زاده گفنه که آثار مکشوفه تپه دامغانی در خزانه استان است و تناقض گفته ها کاملا آشکار است.
 
5.چرا قبل از کاوش ها درباره خزانه نگهداری آثار برای چنین پروژه مهم و ملی چاره ای اندیشیده نشده است که این آثار همچون اثار سابق باید در دیگر موزه های مثل مثل موزه آستان قدس باشد؟
 
6. تفاهم نامه بین شهرداری و سازمان میراث فرهنگی و پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی کشور که منعقد شده است و تفاهم نامه ای دیگر امضاء شده که دانشگاه حکیم برای جبران قسمتی از هزینه ها و فراهم نمودن بستر پژوهش وارد گود شده است و چرا اینقدر در اجرای فصل دوم کاوش تعلل می  شود.
7. نه اثاری از کاشت درختان با ریشه کوتاه است و نه از فضای سبز و تا چشم می بیند تمام سطوح پروژه پوشیده از خار وخاشاک است.
 
8. گونی هایی که به اصطلاح جهت ممانعت از ورود افراد به داخل محوطه تپه در اطراف آن کشیده شده بود، آفتاب سوز شده و فقط داربست های آهنی باقی مانده که بعید نیست آن ها هم به تدریج مصطحلک شوند و فرو بریزند.
 
9. تعداد 34 ترانشه  در داخل پروژه توسط تیم کاوشگران ایجاد شده که تعدادی از آنها با بنرهای ضایعاتی پوشیده شده که ان هم آفتاب سوز شده و داخل ترانشه ها کاملا از خاک و آشغال پر شده است.
 
10. آیا هیچ کس به این موضوع توجه دارد و دلسوز این وضعیت هست که تپه باستانی دامغانی که در عرض دو روز به گفته جناب گاراژیان حدود 5 تا 6 هزار بازدید کننده داشته است، حالا به حال خود رها شده و این یعنی نابودی سرمایه های مادی و معنوی شهر که می توانست در صورت بهره برداری صحیح به آبادانی و رونق شهر بیافزاید. 
 
اینک سئوالی  که همه سبزواری های دلسوز و علاقه مند از مسئولان شهرستان و استان دارند این است که که بعد از برگزاری بازدید تپه دامغانی آیا تلاش دیگری برای به ثمر رسانیدن این پروژه صورت گرفت؟ وآیا همه فعالیتهای انجام گرفته اگر هم مثبت بوده باشد در راستای ایجاد سایت موزه بوده است؟ آیا نباید فعالیت ما در محوطه باستانی  دامغانی با 6000سال قدمت از محوطه تاریخی شهر همجوار که فقط 900 سال قدمت دارد، بیشتر باشد؟
 
Image result for ‫اسکلت کشف شده در تپه دامغانی‬‎سئوال دیگر این است که هرچند دکتر گاراژیان تا کنون زحمت زیادی برای این پروژه کشیده و حتی وسیله سواری شخصی خود را از سر دلسوزی برای تأمین بخشی از هزینه های اجرای طرح فروخته است در حالی که هنوز شهرداری و یا نهادهای مسئول دیگر حق الزحمه ی کاوشگران را پرداخت نکرده اند ومسئولین استانی همکاری لازم را درباره این پروژه مهم سبزوار نداشته اند و نیز موزه شهر و اداره میراث فرهنگی و گردشگری سبزوار خزانه نگهداری اثار مکشوفه را ندارد اما آیا منطقی است که آثار کشف شده از این تپه در نزد شخص دکتر گاراژیان باقی بماند که بار مسئولیت سنگینی هم بر دوش ایشان برجای بگذارد و هم با توجه به اینکه خزانه استانداردی وجود ندارد، هیچ تضمینی برای حراست و امنیت کامل آثار وجود نداشته باشد؟ 
 
سایت آریا که یکی از معتبر ترین سایت های تخصصی در حوزه میراث فرهنگی کشور است مدتی قبل خبر ویژه ای درباره تپه دامغانی منتشر کرده بود و  بخشی از صحبت های مهم ریاست سازمان گردشگری کشور در این باره را درج نمود و این یعنی اهمیت  بالای کار و پتانسیل خوب تپه دامغانی در داخل و خارج کشور که البته ما از این پتانسیل بسیار غفلت کرده ایم.
 
هدف این یادداشت مته به خشخاش گذاشتن و مطرح کردن گلایه های صِرف بدون در نظر گرفتن دشواری های واقعی کار نبود، اما هدف فقط تلنگری است برای یادآوری روزهای خوب مصاحبه ها و تبلیغات گسترده شهری و دیگر بهره برداری های رسانه ای از این پروژه که اکنون گویا به فراموشی سپرده شده است و ما می خواهیم بار دیگر این فرصت برای شهر تکرار شود و منجر به رونق گرفتن گردشری و پیشرفت دیار سربداران گردد.
 
 
برای مطالعه مطالب بیشتر به قلم سعید نورآبادی هم اکنون روی اینجا کلیک کنید.
 
کوچه پس کوچه پیوندها
کلیک کنید:

 

نظرت را بنویس
comments
پربازدیدترین محبوب‌ترین‌ها پرونده ویژه نظرات شما