عضو هیئت علمی دانشگاه حکیم سبزواری:
آرمان های سربداران و انقلاب اسلامی ایران بسیار شبیهند / نام سربدارن پس از قرن ها همچنان زنده و پویاست
وبسایت کنگره بین المللی سربدارن نوشت:
فصل مشترک این دو حرکت گسترش مذهب تشیع و عدالت خواهی بود
بررسی تحلیلی قیام ها و جنبش های مردمی ایرانیان در طول تاریخ کهن این مرز و بوم همواره یکی از مباحث مورد علاقه تحلیلگران و متفکران بوده و هست، این مسئله را می توان از آن جهت حائز اهمیت دانست، که ایرانیان یکی از معدود تمدن هایی هستند که هیچگاه نتوانستند سلطه ظالمان را برتابند و در طی قرن های متمادی همواره در پی یافتن مفهوم عدالت، آزادی و برقراری مساوات در جامعه دست به حرکت ها و قیام های متعددی زدند، که در این راه طولانی چه رنج ها و مصایبی را که از سر نگذراندند، تا در نهایت توانستند این هدف و مقصود آرمانی-تاریخی را در انقلاب سال۵۷ به تبلور برسانند و این رنج کهن را به پایان رساندند.
اگر بخواهیم یکی از اولین نهضت هایی را که نقش به سزایی در شکل گیری آرمان عدالت خواهی ایرانیان داشت را نام ببریم، باید از “نهضت سربداران” سبزوار بگوییم که توانست اولین حکومت شیعی را در ایران قرن هشتم شکل دهد، نهضت و حکومتی که تا آن زمان درکشورمان بی سابقه بود.
امروزه، بسیاری از تحلیل گران و تاریخدانان نهضت سربداران را، از بسیاری جهات شبیه به حرکت عظیم مردمی ایران در انقلاب اسلامی می دانند، حال برای اینکه بیشتر با شباهت های این دو حرکت آشنا شویم، نزد “دکتر صادقی سمرجانی” عضو هیئت علمی گروه الهیات، دانشگاه حکیم سبزواری رفتیم و از ایشان اشتراکات این دو جنبش مهم در تاریخ ایران را جویا شدیم. در ادامه می توانید متن این مصاحبه را مشاهده کنید.
* با تشکر از شما، با توجه به این موضوع که در تاریخ ایران حرکت مردمی سال ۵۷ را “انقلاب“ می گویند، اما خیزش مردم سبزوار برضد مغولان در قرن هشتم را “نهضت“ می نامند، برای ما بگویید چه تفاوتی بین این دو واژه وجود دارد ؟
به نام خدا، باید این چنین عنوان کرد که واژه انقلاب از زمینه های گسترده تری در برابر واژه نهضت برخوردار است و تاثیرات وسیع تری بر عصر خود می گذارد، دراین میان نهضت در محدوده جغرافیایی کوچک تر و محدودتری به وقوع می پیوندد. نهضت سربداران در محدوده شرق خراسان بزرگ رخ داد ، این در حالی است که انقلاب ایران در گستره جغرافیایی بسیار وسیعتر صورت پذیرفت و تاثیرات داخلی و خارجی فراوانی برجهان عصر خود گذاشت،درجهان امروز، انقلاب اسلامی ایران در ردیف انقلاب های بزرگ و تاثیرگذار جهان همچون انقلاب فرانسه و انقلاب روسیه قرارمی گیرد، یعنی همطراز با حرکت هایی که تاثیر شگرفی در جهان عصر خود برجای نهادند.
* به نظر شما چه شباهت هایی میان این دو جنبش اصیل ایرانی، یعنی انقلاب اسلامی و قیام سربداران سبزوار، وجود دارد؟
واقعیت این است که شباهت های این دو جنبش بسیار است، اما اگر بخواهیم به شباهت های اصلی بپردازیم، اولین این اشتراکات مربوط به شروع کننده این حرکت ها می باشد، یعنی در هر دو حرکت اولین کسانی که شروع کننده بحث حکومت دنیوی هستند، روحانیت و اقلیت مذهبی می باشند، در نهضت سربداران این شیخ خلیفه است که مبداء اصلی این حکومت می باشد و به قولی “حدیث دنیا” می گوید، منظور از حدیث دنیا گفتن شیخ خلیفه به این معنی است که او خواستار جاری شدن شرع اسلام در قوانین حکومتی در زمانه خویش شد، در انقلاب اسلامی نیز حضرت امام که روحانی شیعه مذهب و عارفی بودند که هم فلسفه و فقه می دانستند و هم زندگی زاهدانه ای داشتند آغازگر این حرکت مدنی و جنبش بودند و رهبری مردم را به دست گرفتند.
دومین شباهت این دو را می توان در عدالت محوری این حرکت ها دانست، که یکی از فصول مشترک و مهم این جنبش هاست، حضرت امام تئوری حکومتی خود را بر اصل عدالت علوی و رهایی تمامی مظلومین جهان از استکبار و وابستگی به بیگانگان بنیان نهادند، در سربداران نیز می بینیم که شروع حرکت بحث عدالت خواهی است و ما شخصیت های فراوانی را داریم که محور کار خود را بر اجرای عدالت و دفاع از مظلومین قرار می دهند، شخصیت هایی مانند”یحیی کرابی” که از طرفداران مساوات در جامعه بود و اصل کار حکومتی خود را ایجاد عدالت در بین مردم می دانست و یا “شمس الدین چشمی” ایشان نیز از کسانی بود که ایجاد عدالت و رسیدگی به محرومین را سرلوحه کار خود قرار داده بود.
سومین اشتراک بین نهضت سربداران و انقلاب اسلامی این است که، در هردو حرکت نیروهای سیاسی-مذهبی دخیل بودند و با کمک این دو گروه این جنبش ها به سرانجام رسید و نمی توان گفت که تنها یکی از این گروه ها در پیروزی این حرکت ها نقش داشتند و نقش گروه دیگر را انکار کرد، در نهضت سربداران نیز دو طیف شیخیه و سربداریه نهضت را شکل دادند و رهبری مردم را به دست گرفتند و حکومت شیعی را تشکیل دادند، در انقلاب اسلامی نیز نیروهای سیاسی و نیروهای مذهبی مبارزات بسیاری را از سالها قبل آغاز کرده بودند و قدم به قدم پیش رفتند تا به سر منزل مقصود رسیدند.
*می دانیم که هر حرکت و جنبشی آرمان های تبیین شده ی خود را دارد، انقلاب اسلامی و نهضت سربداران در رسیدن به کدام آرمان ها با یکدیگر اشتراک داشتند؟
باید اذعان کرد که آرمان های این دو حرکت از بسیاری جهات بسیار به هم نزدیک است، اولین آرمان مشترک آنها در بحث گسترش تشیع در ایران است، شیعیان که قرن های متوالی در انزوا بودند و تحت ظلم شدید پادشاهان و صاحب منصبان قرار داشتند، به دنبال جامعه ای می گشتند که در آن احساس آرامش و آسایش کنند و تفکر و آرمان شیعه را گسترش دهند، این آرمان هم در نهضت سربداران و هم در انقلاب اسلامی بسیار روشن نمود می یابد.
بحث دوم آرمان عدالت خواهی بود که همانطور که بیان شد، شروع هر دو حرکت با آرمان عدالت خواهی همراه بود، همانطور که می دانیم اصل عدالت یکی از تفاوت های اصلی میان مذهب اهل سنت و تشیع است، در اصول دین شیعیان، توحید، معاد و نبوت زمانی نمود می یابند که، دو اصل امامت و عدالت در جامعه جاری شود، خوشبختانه ما در سربداران این آرمان رابسیار روشن می بینیم و آنها به وضوح دنبال برپایی مساوات در حکومتشان بودند.
آرمان دیگری که در این دو مشترک است آرمان انتظار برای ظهور منجی است، در تاریخ ذکر شده که در زمانه سربداران بامدادان و شامگاهان مردم بیرون می آمدند و به انتظار ظهور حضرت مهدی (عج) بودند، که این آرمان یکی از اعتقادات مهم شیعیان است و در انقلاب اسلامی نیز این آرمان یکی از اصول مهم می باشد.
میل به تاثیرگذاری در محیط پیرامون خود، آرمان دیگری است که در این دو حرکت وجود دارد، همانطور که می دانیم یکی از آرمان های انقلاب اسلامی صدور این انقلاب به تمامی مناطق جهان بود، در نهضت سربداران نیز می بینیم این نهضت به نوعی در منطقه جغرافیایی این نهضت صادر شد و ما همزمان با حکومت سربداران سبزوار، شکل گیری نهضت سربداران کرمان و سمرقند را شاهد هستیم.
آرمان مهم و مشترک دیگر این دو جنبش میل این دو حرکت برای تاثیرگذاری بر دنیای پ س از خود است، ما این نقل قول را از رهبر کبیر انقلاب “امام خمینی” داریم که فرمودند” آقایان چه بخواهند و چه نخواهند ما این انقلاب ها را به دست حضرت مهدی خواهیم رساند” و این نشان دهنده این میل آرمانی انقلاب اسلامی ایران است، در سربداران نیز این آرمان به وضوح مشاهده می شود و خوشبختانه این حکومت توانست منشاء بسیاری از تحولات پس از خود شود، مثلا در قیام های مرعشیان در شمال کشور نهضت حروفیه ، نهضت بکتاشیه در نیشابور که بنیانگذار این فرقه بکتاش ولی زاده بود و زیربنای فکری نیروهای عثمانی را تشکیل داد ند، و پس از آن نهضت صفویه و از همه مهمتر انقلاب سال۵۷ مردم ایران می توان به وضوح ردپای این قیام شیعی را مشاهده کرد.
*با توجه به نزدیک شدن به زمان برگز اری کنگره سربداران اگر پیشنهاد و سخنی درباره برگزاری این کنگره در نظر دارید،بفرمایید؟
امروزه و پس از گذشت قرن ها می بینیم که هنوز نهضت سربداران بسیار زنده و پویاست و نشانه این پویایی حضور نام و تاریخ پر افتخار سربداران در بیانات متفکران و سخنوران و شاعران بزرگ ایرانی می باشد، در واقع کلمه سربدار در فرهنگ و ادبیات انقلابی امروز کشور ما به عنوان نشانی برای ظلم ستیزی و عدالت محوری می باشد، این موضوع درست است که پیرامون نهضت سربداران تا به امروز مطالب زیادی عنوان شده، اما هنوز مباحث و بخش های مهمی از تاریخ سیاسی-فرهنگی این حرکت بیان نشده، بنابراین دانشگاه حکیم سبزواری به عنوان دومین قطب علمی شرق کشور بر خود این وظیفه را دانست، تا این نهضت را به صورت آکادمیک، دانشگاهی و علمی پژوهش کند، تا بتوانیم به کمک این سمینارها و همایش ها بخشهایی از نقاط پنهان این حکومت شیعی را که تا به امروز دیده نشده، روشن کنیم، همانگونه که می توانیم با کندوکاو در نقاط قوت و آسیب های این نهضت بخش های زیادی از انقلاب اسلامی ایران را واکسینه کنیم.
*در پایان تشکر می کنیم که وقت خود در اختیار سایت کنگره قرار دادید.
کوچه پس کوچه پیوندها
کلیک کنید:
نظرت را بنویس
درود به استاد دوست داشتنی جناب صادقی عزیز
