همزمان با فرارسیدن ماه محرم مردم هر منطقه از ایران اسلامی با عزاداری در این مناسبت به نحوی ارادت خود را به امام حسین(ع)و یارانش به نمایش می گذارند. آیینهایی که به رغم مشابتها اما در هر نقطه از کشور دارای ویژگیهای خاص محلی هستند.

در همین چارچوب آیینهای سوگواری در مناطق شهری و روستایی داورزن واقع در غرب استان خراسان رضوی توسط عزاداران حسینی اجرا می شود که ریشه در فرهنگ دیرین مردم این خطه دارد.

آیین علم بندان بخشی از مراسمی است که در ماه محرم در روستاها و شهر داورزن برگزار می شود.

یک پژوهشگر تاریخ قدمت آیین علم بندان در داورزن را بیش از 200 سال ذکر و بیان کرد: مردم این شهرستان عزاداری سالار شهیدان را با مراسم علمبندان آغاز می کنند.

'محمد عبدالله زاده ثانی' افزود: علم بندان بطور معمول در تمام شهرها و مناطق انجام می شود ولی سبک و سیاق آن در شهرستان داورزن متفاوت از دیگر نقاط است.

وی گفت: 'علم بندان داورزن' خلاصه ای از تمامی آیینهایی است که مردم در ایام محرم انجام می دهند. در این مراسم هیات عزاداران با راهپیمایی، مردم را به سمت و سوی خود می خواند، با نصب علم در میدان تعزیه رسما شروع ماه محرم و سیاهپوشان اعلام می شود و اکثر مجلسهای تعزیه را به صورت نمادین در همین روز به مردم نشان می دهند تا محرم از شور و هیجان بیشتری برخوردار شود.

این پژوهشگر در شرح مراسم علم بندان در داورزن افزود: ابتدا در محله موسوم به 'سرده' که هم اینک جایگاه نماز جمعه داورزن است اعضاء هیات بعد از اقامه نماز اطعام می شوند، سپس علمدار که یکی از پیرغلامان و پیشکسوتان است علم چوبی را با ارتفاع پنج متر و قطر10 سانتیمتر برپا و علمگردان با ذکر صلوات بر محمد و آل محمد و ذکر مصیبت کربلا، علم گردانی را از محله سرده شروع می کند.

وی گفت: در حقیقت این مراسم اعلام شروع ماه محرم با برافراشتن علم حسینی و طی مسافت از خیابان و محله های شهر داورزن تا میدان تعزیه است.

او ادامه داد: این هیات در طول راه، کل واقعه عاشورا را به صورت نمادین شامل گروه اشقیا دربرگیرنده 'ابن زیاد، ابن سعد، شمر و سپاهش' لباسهای قرمز رنگ و گروه صالحین دربرگیرنده حرکت امام حسین(ع) از مکه به سمت کوفه با اصحابش با لباسهای سیاه رنگ، شبیه سازی و شبیه خوانی می کنند.

عبدالله زاده ثانی اظهار داشت: همچنین به منظور ایجاد شور، اعلام به مردم و نیز ایجاد ریتم و وحدت در اجرای مراسم، از موسیقی دمی با استفاده از نی، ساز کوبه ای مثل طبل بزرگ و ساز ضربی مثل سنج استفاده می شود.

وی گفت: در این حرکت، نماد قافله و سواران سپاه با 'شتر و اسب' طراحی شده و در بین راه شاهد رجزخوانی گروه اشقیا هستیم.

او افزود: در این میان مردم گروه گروه در مسیر به هیات می پیوندند تا اینکه در میدان تعزیه، دو سپاه رو در روی یکدیگر رجزخوانی کرده و ذکر مصیبت توسط مداح انجام می شود.

وی گفت: علمدار در پایان رجزخوانی پارچه های نذر، نیاز و سوگواری را که معمولا 72 پارچه است با ذکر صلوات و کمک پیشکسوتان و پیرغلامان با وضو و طهارت بر علم می بندد و نخستین چراغ را روشن می کند.

این پژوهشگر افزود: نخستین چراغ سوای اینکه به صورت نمادین تداوم عزاداری در شب را می رساند، در حقیقت طلب وجوهات ناشی از نذر و نیاز و برآوردن حاجاتی است که قبول درگاه حق قرار گرفته لذا پس از آن یکی از پیشکسوتان با کیسه ای نذورات را از بین مردم جمع آوری می کند.

وی گفت: زمان جمع آوری نذورات پیشکسوتانی که پشت در پشت و موروثی مراسم علمبندان را بجا آورده اند پارچه ای سیاه رنگ بر روی زمین پهن کرده و پارچه های نذری را به شکل مستطیل در چند لا در جهت درازای پارچه در یک ابعاد خم می کنند و تا می زنند.

این پژوهشگر تاریخ افزود: سپس در 'راس علم' محلی که معمولا نشان دست را دارد و استعاره از خون ناحق ریخته و قاتل قصاص نشده آن است، با پارچه از وسط به دو نیمه مساوی تقسیم کرده روی علم می بندند و با نخ یا پارچه سبز رنگی گرداگرد پارچه را مهار می کنند سپس علم را در گودالی که از قبل آماده کرده اند برافراشته و نصب می کنند.

وی اظهار داشت: مردم بلافاصله با ایجاد حلقه حزن و اندوه، زنجیروار دست چپ را در پهلوی راست سینه زن بغلی خود قرار داده و با دست راست سینه می زنند. او افزود: عزاداران سپس یک گام به جلو سپس خم می شوند و با راست کردن قامت، دست را بر سینه می کوبند و چرخش به سمت راست با سینه زنی یک ضربی ادامه می یابد و با کلمات 'حسن، حسین، علی، حیدر و فریاد یا حسین' رسما محرم الحرام و عزاداری آقا اباعبدالله الحسین(ع) را آغاز می کنند.

عبدالله زاده ثانی ادامه داد: 48 بعد و در ماه صفر، این علم و دیگر علمهای سطح شهر داورزن که به هنگام نصب علم اصلی به این محل آورده شده اند واچینی می شوند.

وی جوان بودن مجریان علم بندان داورزن را از جمله ویژگیهای این مراسم دانست و گفت: این مراسم تحت نظر و زیر سایه پیشکسوتان است لذا کارگردان صحنه پیرغلامان بوده و مجریان آن جوانان هستند.

او افزود: بر این اساس انتقال فرهنگ عاشورا از نسلی به نسل دیگر انجام می شود.

داورزن در 310 کیلومتری غرب مشهد واقع است.

منبع: خبرگزاری ایرنا

کوچه پس کوچه پیوندها

کلیک کنید:

آشنایی با مراسم تعزیه خوانی در روستای تاریخی حارث آباد سبزوار