جایگاه مقدس حیوانات در زندگی ایرانیان باستان (1) (شیر)
شیر از جمله حیواناتی است که در ایران باستان مورد توجه خاصی قرار داشته است.
از معناي سمبليك اين حيوان، آتش، ابهت، پارسايي، پرتوخورشيد، پيروزي تابستان، دزدي، دلاوري، روح زندگي، سبعيت، سلطان جانوران، سلطنت، شجاعت، عقل، غرور، فكر، قدرت، قدرت الهي، قدرت نفس، گرماي خورشيد، مراقبت، مواظبت نيروي انساني، مادون انسان (الهي و حيواني) نام برد.
اين حيوان در ايران باستان همواره مظهر قدرت بوده است و به عنوان سلطان حيوانات و جنگل شناخته شده است.
سر شير به نشانه مراقبت و هوشياري و اندام سپين او مظهر قدرت محسوب مي‌شد شير اگر همراه با خورشيد نشان داده شود علامت ملي ايران قديم و اشاره به ساكن شدن قدرت دو خورشيد است.
در زمان هخامنشيان شير مظهر قدرت و نيرو شناخته شده است.
در اكثر نقاشي‌ها نقش برجسته‌هايي كه مي‌بينيم شير را در كنار شاهان يا خورشيد مي‌بينيم كه هر دو براي مردم ايران باستان نشانه قدرت برتر بوده است و به نظر نويسنده شايد اين مهر تاييدي بر مقام الهي و قدرت شاه بوده است. شير را به خورشيد تشبيه مي‌توان كرد. و قدرت او را به قدرت خورشيد.
شير حتي در زمان ايلاميان نيز تقدس داشته است بطوري كه خدايان آنها نيز به صورت شير درآمده است.
شير حيوان مخصوص ايشتار (ISHTAR) رب النوع جنگ و عشق.
نقش شير و گاو در تخت جمشيد
در زمينه نمادپردازي جانوري مي‌توان به نقش شير و گاو اشاره كرد كه در نگاره‌اي از پلكان شرقي آپادانا در تخت جمشيد نقش شده است.
ايرانيان باستان جهان هستي را به دو گروه تقسيم‌بندي مي‌كردند، زمستان و تابستان، شير را همانطور كه در بخش‌هاي قبلي شرح داديم نماد خورشيد گرما و... و نماد تابستان مي‌دانستند و گاو را نماد زمستان و سردي، از اين رو غلبه شير بر گاو را حاكي از چيرگي زمستان بر تابستان و فرا رسيدن نوروز مي‌دانستند و نوروز كه از مراسم مهم و جذاب در دوره هخامنشي بود.
شير در آيين ميترائيسم
آین مهر یکی از ادیان ایران باستان در دوران پیش از ظهور زرتشت است که همواره مورد ستایش و احترام آریائیان بوده است. این آیین بر پایه پرستش خدای خورشید بود که در اوستا کتاب مقدس زرتشتیان از آن نام برده شده و بخشی از اوستا به نام "مِهریَشت" در ستایش میترا(مهر) سروده شده است و ستایش آن را به اهورا مزدا توصیه می کند. در کهن ترین اسناد مکتوب ایران ، اشارات متعددی مبنی بر نیایش ایزد مهر آمده است.
حیوانات در آیین میترائیسم از جایگاه ویژه ای برخوردارند و بسته به درجه و مقامی که داشته اند، در طبقات هفت گانه سیر و سلوک پیروان میترائیسم جای داده می شدند.
شير در آئين ميترايي در مرحله چهارم Leo قرار مي‌گيرد و نماد آتش است و آتش نيز قدرت پاك كنندگي دارد.
بي‌گمان طالبان به منصب شيري نيز ناگزير بودند مراحلي را بگذرانند اما اين رياضت‌ها بدني نبود بلكه سالكان بايستي از نظر رواني و اخلاقي شايستگي پيدا مي‌كردند.
شير نماد آتش است و آتش نيز نماد خورشيد
پس اين بيان كه خورشيد پاك كننده همه چيز است، همان است كه آتش همه را در پايان جهان و مزَشگرد، يعني دوران فرَشْكرد و سازي پاك مي‌كند. همه ناپاكان در آ تش مي‌سوزند اما نيكان و پارسايان بر جاي مي‌مانند.
و نقوش شير و خورشيد را در نماهايي از ميترا مي‌توانيم كنار هم ببينيم.
آگاهي ها درباره منسب شير زياد نيست در نقاشي‌ها گاهي به صورت خدمتگزاري در آمده‌اند و در حال خدمتگزاري هستند و گاه در حال اهداي هدايا به ميترا نقش شده‌اند.
پژوهشگر: فاطمه خرم پور / کارشناس ارشد تاریخ ایران باستان
نظرت را بنویس
نوراله
درود بر خانم خرم پور لذت بردم از مطلب زیباتون، از توابع کاشان هستم و دارای اشتراکات فراوان با شما سبزواریها، چون از طرف مادری ساکن سبزوار بودم و پس از حمله مغولها به به این ناحیه مهاجرت کردیم
سمیه
مطالب مفیدی بود.
