کتاب عقاید و رسوم مردم خراسان که توسط پژوهشگر برجسته زنده یاد دکتر ابراهیم شکورزاده تألیف شده است ، به معرفی بسیاری از آیین ها و رسوم سنتی مردم خراسان در ایام مختلف سال از جمله چهارشنبه سوری پرداخته است.

با این حال کتاب مذکور با وجود برخورداری از مطالب پژوهشی ارزشمند درباره فرهنگ محلی خراسانیان ، به دلیل قدیمی بودن تاریخ چاپ ، در حال حاضر در اکثر کتاب فروشی ها یافت نمی شود و کمتر در دسترس عموم قرار دارد.از همین رو مجله اینترنتی اسرارنامه در ادامه به مناسبت فرارسیدن شب آخرین چهارشنبه سال، بخش هایی از مطالب این کتاب را که به معرفی آیین این شب درمیان خراسانیان اختصاص دارد ، منتشر می کند:

چهارشنبه سوری

شب چهار شبه سوری آخر سال یکی از شب های بسیار دلپذیر و شیرین ایرانی است .در این شب آداب و رسوم خاصی انجام می شود که این آداب بنا به هر شهر و منطقه ای درخراسان با سلیقه ی اهالی آن منطقه به شکل خاصی برگزار می گردد.

ایرانیان در این شب آتش می افروزند و با خواندن اشعار شیرین خوشبختی و طالع نیک و تندرستی برای خود آرزو می کنند .

ایرانیان معتقدند که باید قبل از سال آتش افروخت و پلیدی ها و زشتی های سال کهنه را سوزاند . اکثرخراسانی ها معتقدند که مختار سردار معروف عرب وقتی از زندان آزاد شد به خونخواهی شهدای کربلا قیام کرد و برای تمیز دادن موافقین و مخالفین و تاختن به کفار دستور داد شیعیان بر بالای بام خانه خود آتش روشن کنند و این شب مصادف بود با شب چهارشنبه آخر سال و از آ ن به بعد مرسوم شد که ایرانیان مراسم آتش افروزی را در شب چهارشنبه آخر سال اجرا کنند .

آداب چهار شنبه سوری :
 آداب عمومی که همه درآن شرکت می کنند و مهمترین آنها آتش افروزی در شب مزبور می باشد. در این مراسم نزدیک غروب آفتاب هفت بوته آتش در کوچه یاصحن حیاط خود گذاشته و پیر و جوان برای رفع زشتی ها از روی آتش می پرند و این شعر را می خوانند
زردی ما ازتو سرخی تو از ما
آلا بدر بلا بدر دزد و حیز از دِها بدر
( به این طریق آل ها و دزد ها و بلاها را از شهر یا روستای خود بیرون می کنند )
پس از آن باید آتش تا آخر بسوزد و خاکستر شود بعد اعضای خانواده خاکستر آن را سر چهار راه میریزند تا باد ببرد و پس از مراسم آتش افروزی برای دفع قضا و بلا مقداری زغال (علامت سیاه بختی است ) مقداری نمک ( به نماد شورچشمی ) و یک سکه رایج کشور ( نماد تنگدستی ) در کوزه سفالینی اداخته و هریک از اعضای خانواده یکبار کوزه رادور سر خود می چرخاند و نفر آخر آن را به بالای پشت بام برده و به کوچه می اندازد و می گوید : دردِ و بَلایِ خَنَه رِه رِختُم به تویِ کوچه ( دردو بلای خونه را ریختم به توی کوچه )
وقتی مراسم کوزه شکستن تمام شد اهل خانه دور هم جمع می شوند و شادی می کنند و آجیل و شیرینی می خورند و آجیل شب چهار شنبه سوری باید بی نمک باشد متشکل از "انجیر ،کشمش،خرما،توت خشک،فندق، پسته بادام خام " و برای تکمیل کردن عیش و سرور خود چهار رنگ پلو درست می کنند " رشته پلو ،عدس پلو ،زرشک پلو،ماش پلو"

منبع: عقاید و رسوم مردم خراسان / تالیف ابراهیم شکورزاده / چاپ دوم با تجدید نظر و اضافات / انتشارات سروش / تهران / سال 1363

با تشکر از همکاری خانم زهرا شیرازی در تهیه و تلخیص این مطلب

گفتنی است شما گرامیان هم اکنون می توانید برای آشنایی بیشتر با دکتر ابراهیم شکورزاده بلوری پژوهشگر فقید خراسانی که از بزرگان علمی و فرهنگی شهرستان تربت حیدریه است ،  روی اینجا کلیک کنید.

کوچه پس کوچه پیوندها

کلیک کنید:

آداب و رسوم چهارشنبه سوری در شهرستان ششتمد