رضا مصطفوی سبزواری : استاد دانشگاه، محقق و رایزن فرهنگی ایران وپاكستان

 
جست وجو در زبان و ادبیات و فرهنگ ملت ها و همچنین بررسی تأثیرگذاری و تأثیرپذیری ملت ها از یكدیگر یكی از رشته های مفید و جذاب است كه به همت برخی از استادان دلسوز و علاقه مند به فرهنگ و زبان فارسی پی گرفته می شود. این جست وجوها دست یافتن به اطلاعاتی در زمینه تاریخ تمدن و فرهنگ، محل پیدایی زبان یا فرهنگی خاص، میزان تأثیرگذاری فرهنگ های مختلف بر یكدیگر و بالاخره در نقد و بررسی آثار فرهنگی ـ هنری را امكان پذیر می كند. یكی از استادانی كه با عشق و پشتكار سال های عمر عزیز خود را در راه گرامیداشت و اعتلای فرهنگ و ادبیات سرزمین ایران صرف كرده و در این راه با چاپ مقاله های معتبر علمی و كتاب های مهم و قابل تأمل كوشیده رضا مصطفوی سبزواری است.
 
رضا مصطفوی سبزواری به سال ۱۳۲۰ در سبزوار و در خانواده ای روحانی و فرهنگی دیده به جهان گشود.پدرش مرحوم حاج شیخ اسدالله از مدرسان حوزه علمیه سبزوار بود. این مدرس حوزه، همچنین در دبیرستان های سبزوار به تربیت و تعلیم جوانان آن شهر همت گماشته بود. مادرش بانو مرضیه، دختر آیت الله شیخ محمدحسن شریعتمداری تهرانی، مشهور به سبزواری، از علمای بنام حوزه های سبزوار و شاهرود بود. 
 
این عالم حوزوی در هنر نیز دستی داشت و خط خوش می نوشت. در چنین خانواده ای كه فضایی مملو از روح قرآن كریم و شعر و هنر بود رضا با آرامش پرورش یافت. تحصیلات ابتدایی را در دبستان پانزدهم بهمن آن زمان به سال ۱۳۳۲ و دوره متوسطه را در دبیرستان دكتر غنی سبزوار به سال ۱۳۳۸ به پایان رساند. پس از پایان دوره متوسطه، در محضر استادانی بنام، همچون شادروان دكتر علی اكبر فیاض، دكتر احمدعلی رجایی بخارایی، دكتر غلامحسین یوسفی و سیداحمد خراسانی به تحصیل در علوم دانشگاهی پرداخت و در سال ۱۳۴۱ به دریافت درجه لیسانس زبان و ادبیات فارسی نایل آمد. وی از تحصیلات حوزوی هم غافل نبود. علاوه بر تحصیلات كلاسی و مكتب خانه از محضر پدر نیز كسب علم می كرد. در مدرسه كهنه سبزوار، در محضر علمای حوزه همچون: آقا شیخ قربان علی شریعتی مزینانی (برادر آقا شیخ محمدتقی شریعتی مزینانی و عموی دكتر علی شریعتی)، حجت الاسلام سیادتی و حاج میرزا اسدالله فاضلی از علوم عربی و دینی، خوشه ها چید. همچنین در مشهد نزد حجت الاسلام مظاهری و آیت الله علم الهدی در مدرسه سلیمان خان، از علوم حوزوی توشه ها برداشت. پس از دریافت دانشنامه دبیری از دانشسرای عالی تهران، سال ۱۳۴۲ در وزارت آموزش و پرورش استخدام شد و در دبیرستان ها و مراكز تربیت معلم سبزوار، به تعلیم و تربیت جویندگان دانش پرداخت. در سال ۱۳۴۸ تحصیلات دانشگاهی را ادامه داد و در سال ۱۳۵۴ از پایان نامه دكترای خود با عنوان «تصحیح انتقادی و شرح و تحلیل دیوان مولاناعبدالرحمن جامی» دفاع كرد. او پس از دریافت دكترا در دانشگاه ابوریحان بیرونی به تدریس پرداخت. پس از ادغام چند دانشگاه و مدرسه عالی، وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی و تأسیس دانشگاه علامه طباطبایی به عضویت گروه زبان و ادبیات فارسی این دانشگاه درآمد.
 
وی پس از گذراندن مراتب دانشگاهی هم اكنون با مرتبه استادی به تربیت و تعلیم دانشجویان در مقاطع مختلف دانشگاهی، اشتغال دارد. همزمان با تدریس در دانشگاه، از سال ۱۳۶۰ در مؤسسه لغت نامه دهخدا، به كار تحقیق و پژوهش پرداخت و در سال ۱۳۷۵ مدیریت بخش ادبیات در دانشنامه جهان اسلام، به او سپرده شد. در مأموریت سه ساله ای كه او در هندوستان به انجام رسانید ضمن تدریس در سه دانشگاه بزرگ آن سامان؛ یعنی دانشگاه های دهلی، جواهر لعل نهرو و جامعه ملیه اسلامیه به تألیف فرهنگ بزرگ فارسی ـ هندی پرداخت. براساس تفاهمنامه منعقد شده میان دانشگاه علامه طباطبایی با وزارت ارشاد اسلامی و رایزنی فرهنگی در دهلی و با همكاری ۷ تن از بلندآوازه ترین استادان زبان هندی دانشگاه های هند و پژوهشگران زبان هندی، سه مجلد آن را انتشار داد.
 
مدیریت گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه در دو نوبت و همچنین ریاست دانشكده برون مرزی زبان و ادبیات فارسی از جمله فعالیت های اجرایی مصطفوی در كار فعالیت های علمی و فرهنگی بوده است. همچنین راهنمایی و مشاوره بیش از ده پایان نامه فوق لیسانس و دكترا را برعهده داشته است. او همچنین در كمیته های تخصصی دانشكده ادبیات فارسی و زبان های خارجی و نیز كمیته تخصصی دانشگاه فعالیت و مشاركت دارد و عضویت در هیأت تحریریه مجله دانشكده و شورای آموزشی و تحصیلات تكمیلی و ممیزی دانشگاه از دیگر فعالیت های علمی و اجرایی اوست.
 
مصطفوی از سال ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۲ رایزن فرهنگی ایران و پاكستان بود. همزمان در دانشگاه های آن دیار نیز تحقیق و پژوهش می كرد و برای تأسیس دوره دكترای زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه ملی زبان های نوین اسلام آباد (نمل) با آن دانشگاه همكاری مؤثری داشت و در آن مدت نیز ده ها مقاله یا سخنرانی از او در مطبوعات پاكستان به چاپ رسید. كتاب «یادگار هندوستان» شامل سی و دو جستار درباره فرهنگ و تمدن شبه قاره هند و پاكستان كه محصول سال های حضور ایشان در شبه قاره است به وسیله انتشارات الهدی در سال ۱۳۸۲ به چاپ رسید و سپس به وسیله دانشگاه جواهر لعل نهرو (هند) مورد قدردانی و «رونمایی» قرار گرفت. سبزواری همچنین در سال جاری به عنوان استاد نمونه دانشگاه های ایران انتخاب شد و مورد تقدیر ریاست جمهوری قرار گرفت.
 
آثار رضا مصطفوی سبزواری در چند بخش به دوستداران زبان و ادبیات فارسی ارائه شده است. از او تاكنون حدود ۱۹۰ مقاله علمی در مجله های معتبر دانشگاهی داخلی و خارجی به چاپ رسیده است كه موضوع آن ها در زمینه زبان و ادب فارسی وفرهنگ و تمدن ایرانی است. برای نمونه دریكی از این مقاله ها با عنوان «ایران درشبه قاره هند و پاكستان» می نویسد: «روابط بسیار دیرینه ایران زمین با شبه قاره هند وپاكستان به درازای تاریخ مكتوب می رسد. هم ریشه بودن زبان سانسكریت (زبان قدیمی هندیان) با زبان های اوستایی و فارسی باستان، زبان های كهن ایرانی و سهم زبان فارسی در شكل گیری و پیدایی زبان اردو خود زیربنای همه پیوندهای فرهنگی میان این دو ملت كهنسال است.
 
... مورخان براین باورند كه پیوندهای استوار بازرگانی و فرهنگی از روزگاران گذشته میان مردمان ناحیه شوش در جنوب ایران و دره سند، موجود بوده زیرا آثار به دست آمده از خرابه های موهنجودار و تكسیلا و هارپا با آثاری كه از فلات ایران و دره دجله و فرات كشف گردیده است، شباهت زیادی دارد...»
 
همچنین چهارده عنوان كتاب تخصصی و علمی به چاپ رسانده كه در آن ها به زبان و ادبیات فارسی و فرهنگ ایران پرداخته است.
 
«یادگار هندوستان» از مهم ترین كتاب های مصطفوی شامل سی و دو جستار درباره فرهنگ و تمدن شبه قاره هند و پاكستان مستند به منابع و مأخذ دست اول شبه قاره است. آن گونه كه می دانیم فرهنگ ایران و بویژه زبان و ادب پارسی بر فرهنگ شبه قاره هند تأثیر زیادی گذاشته و زبان فارسی حدود ۱۰ قرن زبان رسمی این پهناور بوده است. تألیف صدها لغت نامه فارسی، تذكره و سایر كتاب های فارسی در آن دیار و همچنین وجود هزاران نسخه خطی موجود در كتابخانه های آن شواهد روشنی بر تأثیرگذاری زبان فارسی فراسوی مرزهای جغرافیایی خود و علاقه مندی مردم شبه قاره به این میراث جاودان است. اما در طول تاریخ، سرزمین هند هم به علت شگفتی های بی شمار خود مورد توجه ایرانیان بوده است و گروه های مختلف ایرانیان هموراه شوق سفر به هند و شناخت آن را داشته اند. به همین دلیل مراودات و پیوستگی تعاملات و ارتباطات فرهنگی گسترده ای بین شبه قاره هند و ایران برقرار بوده است. این پیوستگی فرهنگی بدون شك نیازمند پژوهش های گسترده برای بررسی فرهنگ و تمدن شبه قاره هند است. رضا مصطفوی در كتاب «یادگار هندوستان» كه مجموعه ای از مقالات و سخنرانی های وی درباره فرهنگ و تمدن شبه قاره هند است به آن پرداخته. او به دلیل آشنایی كامل با سرزمین هند و پاكستان، در مقالات مختلف این كتاب توفیق یافته است كه تصویری روشن از فرهنگ و تمدن آن دیار و تأثیر زبان و ادبیات فارسی بر آن را ارائه دهد. سال های تدریس زبان فارسی به استادان دانشگاه های هند و حضور در سمت رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در پاكستان تجربه های گرانقدری بوده كه در غنا بخشیدن به مقالات كتاب نویسنده را یاری كرده است.
از دیگر كتاب های ارزشمند مصطفوی می توان به «مهر و مشتری» اشاره كرد كه در سال ۱۳۷۵ منتشر شده است. این كتاب تألیف مولانا شمس الدین محمد عطار تبریزی شاعر و ادیب توانای قرن هشتم هجری است كه به وسیله مصطفوی برای نخستین بار تصحیح شده و توضیحات و تعلیقات سودمندی برآن افزوده شده است. «مهر و مشتری» منظومه ای بسیار خواندنی و زیباست. نسخه اصلی این كتاب در دانشگاه كمبریج انگلستان نگهداری می شود و پنجاه و چهار نسخه كتاب در جهان به دست مصحح معرفی شده است.
 
در زمینه تألیف یكی از مهم ترین فعالیت های مصطفوی این است كه او جزو مؤلفان لغت نامه فارسی در مؤسسه لغت نامه دهخدا است . این لغت نامه كه توسط جمعی از استادان برجسته با دقت و وسواس علمی تألیف می شود اشتباهات و كاستی های لغت نامه دهخدا را مرتفع می سازد. در حال حاضر حرف «آ» به پایان رسیده و همچنین حرف «الف» روبه اتمام است.
 
مصطفوی همچنین تاریخ بیهقی را كه تألیف ابوالفضل بیهقی و از متون معتبر زبان فارسی و آینه حكومت غزنویان است برای دانشجویان به چاپ رسانده است كه با استقبال وسیع و گسترده مواجه شده و چاپ چهاردهم آن در اردیبهشت سال ۱۳۷۸ به چاپ رسیده است. از كتاب های دیگر استاد می توان به كتاب های: پژوهش های علی (ع) شناسی در پاكستان، فرهنگ فارسی ـ هندی ـ نظامی (۲ مجلد) عطار نیشابوری، فردوسی، جامی (دو مجلد) حافظ پژوهی در پاكستان و ... اشاره كرد.
 
او همچنین در حال حاضر تصحیح و شرح و توضیحات یكی از متون معتبر فارسی به نام راحهٔ الصدور و آیهٔ السرور در تاریخ آل سلجوق را در دست انجام دارد و همچنین در بخش اجرایی هم مدیریت مركز تحقیقات علامه اقبال لاهوری را در دانشگاه علامه طباطبایی برعهده دارد، ضمن این كه با نخستین نشریه علمی ـ پژوهشی واحد رودهن با نام «فرهنگ و ادب» كه زیر نظر دانشكده زبان و ادبیات فارسی رودهن منتشر می شود همكاری می كند.
 
مصطفوی سبزواری هم اینك در ۶۵ سالگی با انرژی و شور وصف ناشدنی به تعلیم و تربیت دانشجویان مشتاق زبان و ادبیات فارسی و بررسی متون مهم و معتبر زبان فارسی می پردازد گرد فراموشی را از فرهنگ و زبان فارسی دور می كند.
 
رضا مصطفوی سبزواری
 
متولد ۱۳۲۰ سبزوار
استاد دانشگاه، محقق و رایزن فرهنگی ایران وپاكستان
اخذ مدرك ابتدایی و دبیرستان در مدارس سبزوار
اخذ مدرك كارشناسی در سال ۱۳۴۱ در رشته زبان و ادبیات فارسی
بهره بردن از مكتب پدرش مرحوم حاج شیخ اسدالله، آقا شیخ قربان، علی شریعتی مزینانی و ...
اخذ دانشنامه دبیری از دانشسرای عالی تهران در سال ۱۳۴۲
استخدام در وزارت آموزش و پرورش در سال ۱۳۴۲
دفاع از پایان نامه دكترا در سال ۱۳۵۴
تدریس در دانشگاه ابوریحان بیرونی
عضویت در دانشگاه علامه طباطبایی در گروه زبان و ادبیات فارسی
همكاری با مؤسسه لغت نامه دهخدا از سال ۱۳۴۰
مدیریت بخش ادبیات در دانشنامه جهان اسلام در سال ۱۳۷۵
رایزن فرهنگی ایران و پاكستان ۱۳۸۲ـ ۱۳۷۸
تدریس در دانشگاه های دهلی، جواهر لعل نهرو و جامعه ملیه اسلامیه
تألیف فرهنگ بزرگ قدیمی ـ هندی
مدیریت گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی
ریاست دانشكده برون مرزی زبان و ادبیات فارسی
عضویت در هیأت تحریریه مجله دانشكده و شورای آموزشی و تحصیلات تكمیلی
راهنمایی و مشاوره بیش از ۱۰پایان نامه فوق لیسانس و دكترا
تأسیس دوره دكترای زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه ملی زبان های نوین اسلام آباد (نمل)
چاپ ده ها مقاله و سخنرانی از او در مطبوعات پاكستان
استاد نمونه دانشگاه های ایران ۱۳۸۵ و تقدیر توسط ریاست جمهوری
 
از تألیفات او:
  • یادگار هندوستان
  • همكاری در تألیف لغت نامه فارسی
  • چاپ حدود۱۹۰ مقاله علمی در مجله های معتبر دانشگاهی داخلی و خارجی
  • چاپ ۱۴ كتاب علمی در زمینه زبان و ادب فارسی و فرهنگ و تمدن ایرانی مانند: یادگار هندوستان، مهر و مشتری، تاریخ بیقهی، پژوهش های علی(ع) شناسی در پاكستان و ...
منبع : روزنامه ایران
کد: 4553
 
نظرت را بنویس
comments
پربازدیدترین محبوب‌ترین‌ها پرونده ویژه نظرات شما