علی اکبر شایان یگانه/ مجله اینترنتی اسرارنامه

 

از چشم اندازهای زمین شناختی که قابلیت ژئومورفوتوریسمی  در سبزوار بزرگ دارد می توان به نوار افیولیتی سبزوار اشاره نمود. منطقه افیولیتی سبزوار  یکی از عمده ترین مناطق افیولیتی ایران است که در کنار گسل درونه و در حدود 200 کیلومتر مربع وسعت داشته و یک مجموعه افیولیتی تقریبا کاملی به حساب می آید. بهترین واژه برای این مجموعه آمیزه های رنگی است. چرا که در ده متر جا، گاهی ده رنگ عوض می شود. از نظر پراکندگی آمیزه های رنگی ایران در دو گروه نوار افیولیت - رادیولاریتی زاگرس و نوار حلقوی ایران مرکزی قابل ذکر می باشند.

 

در جنوب غربی زاگرس، دو بخش جدا از هم به نام افیولیتی کرمانشاه و نیریز رخنمون دارد. افیولیت های ایران مرکزی در سبزوار، شمال تربت حیدریه و جنوب بیرجند و شرق ایران مرکزی درماکو –خوی، شمال مکران و شمال نائین برونزد دارد.

 

آمیزه های رنگی سبزوار با عملكرد گسل هاي تراستي روي پوسته قاره اي و بر روي يكديگر رانده شده اند؛ لذا در مناطق افيوليتي زون هاي گسلي و تراستي فراواني  مي توان مشاهده نمود.

 

ترکیب این مجموعه افیولیتی به شرح زیر است:

 

1- سنگهای الترامافیک متشكل از هارزوبرژیت

 

2- سنگهای بازیک تا حدواسط و انواع اسیدی ( کوارتز دیوریت و گرانوفیر ) که از تفریق ماگمای بازیک بوجود آمده اند.

 

3- میکروگابروهای رگه ای مانند

 

4- دایکهای دیابازی صفحه ای شکل با ساخت بالشی و ترکیب سنگ شناسی لوکوبازیت تا سری اسپیلیت و کراتوفیر

 

5- رسوبات همراه شامل سنگهای آهکی پلاژیک و رادیولاریت

 

این افیولیتها از نظر ژئوشیمیایی از سری تولئیتی به شمار آمده و از نظر شرایط تشکیل در داخل یک منطقه پشت قوسی و نزدیک به دراز گودال در حال فرورانش بوجود آمده اند.

 

در پایان ذکر این نکته لازم است که مجموعه فوق از چند توده مجزا از هم تشکیل شده است که در اکثر این توده ها سنگهای افیولیتی کرتاسه فوقانی با سنگهای آتشفشانی ائوسن تا میوسن همراه می باشد. به زبان ساده اگر گفته شود ارتفاعات جغتای در 60 میلیون سال قبل یک اقیانوسی بوده است که صفحه سبزوار ( از ایران مرکزی ) را از صفحه جوین (از صفحه توران) جدا کرده است.

 

بعد از بسته شدن در اواخر کرتاسه با آتشفشانها و بعضا شکستگیها و گسلها، پوسته اقیانوسی بالا آمده است.  این مجموعه در برگیرنده معادن مهمی مانند کرومیت، آزبست، تالک و منیزیت می باشد که شناسایی نقاط استقرار آنها در رونق اقتصادی منطقه نقش بسزایی خواهد داشت.

 

آمیزه های رنگی و به ویژه سبزوار برای گردشگران زمین بسیار مهم و دیدنی است و مقالات زیادی  به زبان فارسی و لاتین نوشته شده است و توریست های خارجی علاقمند به کار در این مجموعه هستند.