دکتر علی اکبر شایان یگانه/ مجله اینترنتی اسرارنامه

 

پناهگاه زیر زمینی نوده یا همان (قلعه کهنه به زبان محلی) یکی از شاهکارهای فرهنگی تاریخی عهد خوارزمشاهیان است که هنوز در نوده استوار و پابرجاست و به علت بی توجهی مسئولان میراث فرهنگی  در معرض نابودی است.

 

روستای نوده انقلاب در 42 کیلومتری شمال شهر سبزوار و 45 کیلومتری غرب شهر سلطان آباد می باشد. خطه پیراکوه برای در امان ماندن از حملات بیگانگان این مامن زیر زمینی را ساخته تا با حتی اسب به آنجا پناه برده و از حملات آنها در امان بمانند.

 

این پناهگاه دارای دالان های متعدد و اتاق های پیچ در پیچ بوده است تا دشمن در پیدا کردن ساکنین زمین گیر شوند و از ادامه تعقیب منصرف شوند. راه های ورودی به این پناهگاه امروزه چاه هایی است که اهالی روستای نوده در منزل مسکونی شان حفر کرده اند. از ویژگی های منحصر به فردی که این پناهگاه را در سبزوار بزرگ منحصر به فرد کرده است این است که بر خلاف معماری پناهگاه های دیگر که پایکوهی هستند این پناهگاه در دل زمین و در زیر مخروط افکنه بنا شده است.

 

امروزه بهترین قسمت برای بازدید این پناهگاه چاه هفت متری منزل یکی از ساکنین روستا بنام کربلایی ابراهیم نودهی  می باشد. متاسفانه در پی سهل انگاری مسئولین میراث فرهنگی و کم توجهی آنها، مردم روستا در پی احداث فاضلاب خانه های  خود، به پناهگاه رسیده  و این مکان تاریخی به سرعت در حال از بین رفتن است.

 

استخوان هایی از این قلعه کهنه برای سن یابی برده شده است ولی متاسفانه ، گزارشی اعلام نشده است. چندین بار طغیان قنات نوده ( سرِ آب) هم به این پناهگاه سر ریز کرده و اثر خود را در خانه های این پناهگاه به جا گذاشته است. به نظر می رسد مساحت این پناهگاه 6 کیلومتر مربع باشد. 

 

شهر زیرزمینی نوش آباد، بزرگترین نمونه ی معماری دست کن جهان که در سه طبقه و در عمق 4 تا 18 متری زمین ساخته شده است. این معماری در کشور و در دنیا شناخته شده است. این شهر نمونه ی منحصر به فرد از یک ساختار نظامی و دفاعی می باشد، که سطح زیرین شهر نوش آباد را فرا گرفته است.

 

در عصری که نمونه های موفق کشورهای گردشگر پذیر به دنبال جایی برای جذب گردشگران هستند تا منبع درآمدی برایشان باشد، این خطه از ایران به راحتی در حال از دست دادن این برگ از تاریخ مان است. اهالی این  روستا به کرات از دلسوزان امر درخواست نموده اند تا در غالب طرح یا مواردی دیگر این اثر تاریخی را از نابودی نجات دهیم.

 

بی شک رونق گردشگری می تواند اقتصادی پاک برای منطقه بیاورد و نوش آبادی دیگر برای کشور مرمت و نگهداری شود.