با تشکر از ابوالفضل بروغنی نویسنده، پژوهشگر و سبزوارشناس

 

کفش وگونه های آن: بی بند و بنددار - ساق دار وبی ساق.

 

دربخش های گوناگون از سپاهیگری گرفته تا کشاورزان، چوپانان و مردمان از سده ها پیش شناخته شده بود.

 

این واژه درزبان پهلوی نیز کفش گفته می شده و در زبان خراسانیان "کوش" با ضمه و زبر گفته می شود.

 

ما در سبزوار بزرگ سه واژه برای کفش به کارمی بریم:

 

1- لخه

2- پوزار

3-کوش

 

لخه درچم و معنای کفش پینه دوزی شده است.

 

لخه دوز: به کسی گفته می شود که کارش لخه دوزی یا کفش دوزی باشد.

 

در برهان قاطع لاخه دوز و لخت دوز آمده است؛ یعنی شخصی که بر کفش پاره شده پینه بدوزد.

 

درروستاهای شهرستان داورزن و به ویژه روستای بروغن به کسی که پایش را به زمین می کشد و گام ها را درست برنمی دارد اصطلاح "لخ کشین" را به کار می برند واز همین کلمه صفت مبالغه می سازند. کلماتی همچون لپو، حپو، چپلی چپو و لخو در فرهنگ گویشی سبزوار نیز به کار می رود.

 

اما پوزار درچم به معنی کفش کم بها است که در خور ویژگان وافراد بزرگ نباشد.

 

گاهی پوزار از تیماچ (چرم) ساخته می شود که در کتاب جای خالی سلوچ بدان اشاره شده است.

 

دراینجا به شناسایی و معرفی انواع کفش در فرهنگ سبزوار بزرگ می پردازیم:

 

قندره:  کفش چرمی مردانه را گویند، کفشی که ساق آن کوتاه است.

 

ارسی:  نوعی کفش زنانه نوک برگشته و کمر باریک است و پاشنه دار و سبزرنگ است. در روستای دهنو سلم آباد، ساق بی بی می گویند و در سبزوار"اروک" نام دیگر آن کفش سوز است.

 

گالش:  کفش جیری سیاه رنگ زنانه است که داخل آن سرخ رنگ بود، بیشتر پیرزنان و لایه های کم درآمد جامعه می پوشیدند.

 

گیوه سلمکی: ویژه اعیان واشراف بود. پاشنه آن چرمین بود و رویه ی آن ابریشمی. دهخدا گیوه ملکی آورده: که نوک باریک و برگشته ای داشته است.

 

گیوه: کفشی است که رویه ی آن از نخ و تخت آن در روزگار ما از لاستیک ماشین تهیه می شده. رنگ آن بیشتر سفید بوده و کشاورزان و چوپانان و مردمان عادی می پوشیدند.

 

چارغ: پای افزار دهقانان بوده (برهان قازع) کفشی ازچرم خام.

 

درسبزوارکفشهایی ازجنس قالی که با بندهایی به دور پا پیچانده می شد و معمولا با پای تابه همراه بود واصطلاحابدان "چارغ پیتوه " می گفتند،این کفش ویژه چوپانان بود.

 

چارغ قدیمی ترین کفش و پای افزار بشر بوده است.

 

نلی: نعلین. کفش ویژه "باغ کلش"بوده است، که کف آن از یک تکه چوب کلفت ساخته می شده و از جلو آن نخی عبور داده می شد که انگشت شصت پا درآن قرار می گرفت وآن نخ به پشت پا بسته می شد. از ویژگی های مهم این پای افزاراین بوده که یک لنگ بیشتر نداشته و چون از چوب یک تکه کلفت ساخته می شد بسیار جاندار ومقاوم بوده وهنگام باغ کلش به پا آسیبی نمی رسید.

 

 

کد:6430