مصلی تاریخی سبزوار بنایی است واقع در حاشیه شرقی شهر سبزوار که مربوط به سدهٔ ۸ ه. ق. است و در خیابان خواجه نظام الملک (شهدا) واقع شده است. این اثر در تاریخ ۲۷ دی ۱۳۵۵ با شمارهٔ ثبت ۱۳۱۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و مشتمل بر چهارتاقی اصلی (فضای مرکزی) با گنبدی بر فراز آن و ایوانی بزرگ در جلوی بنا است.

 

مصلی تاریخی سبزوار در ابتدا خاتقاه چند تن از بزرگان سربداریه بوده و بعدها به عنوان جایگاهی برای نمازهای اعیاد بزرگ مورد استفاده قرار گرفته است. این مکان نمازگاهی بوده است كه مردم سبزوار از دیر زمان برای برگزاری نمازهای عیدین و جمعه و نیز برگزاری نماز استسقاء بدان جا می ‌رفته‌اند.

در عهد صفویه این مصلی در خارج از شهر مشهد قرار داشت. این بنا توسط حاجی شجاع معمار اصفهانی ساخته شد و آن را را با کاشیهای معرق و تزئینات گچی آراسته اند و کتیبه هایی نیز بر ایوان و پایه ها نقش بسته است.

 

مصلی شهر سبزوار در دوره سربداران احداث و اولین محلی است که در ایران نماز جمعه در آن بر پا شده است و اکنون به عنوان موزه نماز در ایران شناخته می شود و محل به دار آویخته شدن شیخ خلیفه سربدار بدست مغولان نیز است. زیر بنای آن 242 متر است  و فضایی در حدود یك هكتار در اطراف آن واقع شده است که دیوار چینی کوتاهی دارد.

 

عناصر معماری طرفین ایوان به صورت برجهای نیم استوانه ای نقش پشتیبان پایه های طرفین ایوان و جلوگیری از رانش دیوارهای این قسمت را داشته اند، اگر چه برخی صاحب نظران بنای مصلی را به دوره سربداران نسبت می دهند، شیوه ساختمانی آن قابل مقایسه با معماری دوران صفویه است.

 

منبع: سایت گردشگری و ایرانگردی (مکان بین)