از تجمعات اعتراضی روزانه تا شادی و پایکوبی شبانه مردم! / پایین آمدن آستانه خشم و شادی اجتماعی هشداری برای دولتمردان
امید برومندی / مجله اینترنتی اسرارنامه
شب و روز گذشته در ظرف کمتر از 24 ساعت در بعضی شهرهای کشور از جمله تهران به عنوان پایتخت جمهوری اسلامی ایران مردم دو مرتبه به خیابان ها ریختند. یک مرتبه صبح که تجمع مردمی در اعتراض به گرانی ها و وضعیت نا مناسب اقتصادی بود و یک مرتبه بعد از مسابقه ایران و پرتغال که هر چند در نتیجه این بازی ایران از ادامه جام جهانی باز ماند، اما این بار مردم در همه شهرهای کشور برای شادی به خیابان ها ریختند زیرا تیم ایران توانسته بود در مقابل تیم پرتغال که قهرمان جام ملت های اروپاست و بهترین ستاره های فوتبال جهان از جمله کریستین رونالدو در آن حضور دارند، ایستادگی کند و با نتیجه کم گل یک بر یک بازی را به صورت مساوی به پایان برساند و بتواند با سربلندی از جام جهانی 2018 خداحافظی کند.
با نگاهی کلی به وضعیت پیش آمده، ممکن است ابتدا چنین به نظر برسد که همه چیزمان با هم قاطی شده است. خشم و اعتراض روزانه و شادی و پایکوبی شبانه. اما این وضعیت برای جامعه شناسان و تحلیل گران وضعیت سیاسی و اجتماعی ایران معنا و مفهوم خاص خود را دارد.
در همین رابطه در تحریریه اسرارنامه به سراغ دکتر جواد طیبی عضو هیئت علمی دانشگاه حکیم سبزواری رفتیم تا تحلیل این شرایط را از نظر این دکترای جامعه شناسی جویا شویم:
دکتر طیبی در این رابطه گفت: تجمعات اعتراضی روز دوشنبه که عمدتا در تهران شاهد شکل گیری آن بودیم هشدار خوبی برای مقامات مسئول کشور است. اما هنوز وضعیت فعلی را نمی توان به عنوان بحران تلقی کرد. چرا که بحران تعریف خود را دارد. البته این یک واقعیت است که آنچه اکنون در جامعه ایران اتفاق افتاده متاسفانه باعث فشارهای زیادی بر زندگی عموم مردم شده که همه ما این فشارها را درک می کنیم، اما شرایط هنوز با بحران فاصله دارد و برای بحران می توان به وضعیتی که چند سال قبل در ونزوئلا رخ داد اشاره کرد که حتی قیمت ها از لحظه ای تا لحظه دیگر تغییرات دوبرابری داشت.
وی افزود: ما کشور پهناوری داریم و بسیاری از محصولات مورد نیاز زندگی مردم ما در داخل کشور تولید می شود، پس گران شدن دلار دلیل منطقی برای بروز این حجم از افزایش قیمت ها نیست. البته در فرآیند تولید بعضی کالاها نیاز به واردات خارجی داریم که قطعا بالا رفتن قیمت دلار سبب گرانی این محصولات می شود، اما وقتی اصل محصول در داخل تولید می شود، پس نوسانات دلار فقط می تواند درصد کمی روی قیمت نهایی تاثیر بگذارد. اما در حال حاضر در برخی کالاها شاهد افزایش قیمت ها به صورت غیرمنطقی و چند برابری در یک مدت کوتاه هستیم که این وضعیت بیشتر از یک جّو روانی که عده ای عمداً به جامعه تزریق می کنند، ناشی می شود.
وی ادامه داد: این یک واقعیت است که ما تقریبا از همان ابتدای انقلاب همزمان با جنگ های نظامی و فرهنگی که علیه کشورمان به راه افتاد، درگیر جنگ اقتصادی نیز شدیم که عده ای در خارج از مرزهای کشورمان تدارک دیده اند و عده ای دیگر نیز در داخل کشور به این مسئله دل خوش کرده اند تا به تغییرات اجتماعی بزرگ منجر شود و تلاش می کنند ما را به سمت نقطه اوج و شرایط بحران واقعی پیش ببرند.
این جامعه شناس تصریح کرد: کسانی که ساختار جنگ را در هریک از ابعاد نظامی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بشناسند و بتوانند به تحلیل آن بپردازند، می دانند که همه جنگ ها از هرکجا شروع شوند مدتی طول می کشد تا به نقطه اوج خود برسند و زمانی که به نقطه اوج خود رسیدند، بالاخره فروکش می کنند و رو به نزول می گذارند. و در مقطع کنونی دشمنان ایران که خود را در جبهه های جنگ نظامی با ایران شکست خورده دیده اند، نهایت تلاش خود را در راستای جنگ اقتصادی و فرهنگی گذاشته اند و در این بین مهم این است که مسئولان کشور بتوانند شرایط فعلی را طوری تدبیر کنند که اولا به نقطه بحران نرسد و اگر چنانچه به اوج بحران هم رسید بتوانند با تدبیر صحیح شرایط پس از نزول بحران را مدیریت کند.
وی افزود: تجمعات اعتراضی اخیر در تهران و برخی شهرهای دیگر کشور، فرصت خوبی برای تخلیه خشم انباشته شده مردم بود. هرچند دستگاه حاکم معمولا نمی خواهد شاهد شکل گیری چنین تجمعات اعتراضی باشد و از آن ها حمایت نمی کند زیرا نگران است که اوضاع از کنترل خارج شود، اما از دید جامعه شناسان، اتفاقا شکل گیری این شورش ها فرصتی است تا هم کمی از خشم فروخورده جامعه تخلیه شود و هم دولتمردان متوجه آستانه تحمل مردم بشوند و بدانند باید هرچه سریعتر بهترین تدبیر را برای کنترل این شرایط در پیش بگیرند.
وی همچنین گفت: اگرچه اتاق فکر جنگ اقتصادی علیه ایران در خارج از کشور و برخی هواداران داخلیشان، همه تلاش خود را می کند که به دامنه این شورش ها در ایران بیافزایند اما در نهایت این تحرکات با الگوی فعلی در داخل ایران موفقیت آمیز نخواهد بود زیرا مولفه های اصلی برای ایجاد تغییرات اجتماعی بزرگ، که عبارتند از مدیریت، ایدئولوژی، جانفشانی و استمرار را در خود ندارند.
عضو هیئت علمی دانشگاه حکیم سبزواری در نقطه مقابل با اشاره به شادی شبانه مردم پس از کسب نتیجه مساوی در مسابقه با تیم فوتبال پرتغال که منجر به خداحافظی ایران از جام جهانی 2018 شد، گفت: این شادی البته چندان هم بی منطق نبود زیرا به هرحال ایران در این دوره توانست با یک برد، یک باخت و یک مساوی با تیم های قدرتمند جهان، نسبت به گذشته خودش یکی از بهترین نتایج را از حضورش در جام جهانی، به دست آورد. خصوصا تلاش و ایستادگی فوتبالیست های ایران در مقابل تیم پرتغال که بزرگترین ستاره های حال حاضر فوتبال را در اختیار دارد، قابل تقدیر بود.
وی با بیان اینکه این دو رفتار در کمتر از 24 ساعت، نشان داد که آستانه شادی و خشم در لایه هایی از جامعه ما بسیار پایین است و مردم به سرعت برانگیخته می شوند، گفت: دولتمردان باید با برنامه ریزی و مدیریت صحیح این روحیه، زمینه های تزریق شادی بیشتر به جامعه را فراهم آورند.
دکتر طیبی ادامه داد: از طرف دیگر اگر می بینیم مردم ما ظرفیت شاد شدن با چنین بهانه های ساده ای را دارند که حتی نتیجه مساوی ای که باعث عدم راهیابی تیم مان به ادامه جام جهانی شد، می تواند آنان را تا این حد شاد کند، پس این نشان می دهد که جای شادی در جامعه خالی است و دولتمردان باید بکوشند برای جبران این کمبود، به طرق مختلف فضای شادی و نشاط عمومی را فراهم آورده و گسترش دهند.
وی همچنین گفت: از ابعاد دیگری که در تجمعات اعتراضی دوشنبه صبح و شادمانی دوشنبه شب، قابل بررسی است، این مورد است که اگرچه در این تجمعات شور زیادی وجود داشت، اما جنبه های خردمندانگی کمتر مشاهده می شد. به طور مثال در شادی های پس از مسابقه مساوی ایران و پرتغال، این موضوع می توانست به نحو خردمندانه ای کنترل شود که این حجم بالا و طولانی مدت از هیجان بی موقع و مزاحمت شبانه در سطح شهرها برای خانواده هایی که به دلیل داشتن افراد بیمار یا سالمند و یا کودک، نیاز به خواب و آرامش داشتند، به وجود نیاید.
وی در پایان با بیان اینکه مشکلات اقتصادی فعلی در کشور ما بیشتر مدیریتی است، گفت: اگرچه به دلایلی که قبلا عرض شد نمی توان، شرایط فعلی را که در اقتصاد کشور به وجود آمده و برخی تجمعات اعتراضی را نیز به دنبال داشته، بحران نامید، اما باید دولتمردان مردان این هشدارها را به خوبی درک کنند و جدی بگیرند زیرا در صورت عدم مدیریت صحیح داخلی، به خاطر تحریکاتی که همیشه از بیرون وجود دارد، ممکن است این شرایط به سمت بحرانی شدن پیش برود.
نظرت را بنویس
رامشینی
درود بر دکتر طیبی بزرگوار و تحلیل خردمندانه و جامعی که داشتند. سپاس از اسرارنامه برای این گفتگوی متفاوت و خواندنی
مهدی سالاری
مانند بسیاری از تØلیل های اÙراد Øکومتی آنچه در به Ø§ØµØ·Ù„Ø§Ø ØªØلیل ایشان ذکر شده Ù…Øدود است به نقش دشمنان خارجی Ùˆ مدیریت یا به عبارت بهتر سرکوب نرم داخلی Ùˆ بس. جامعه مانند کودکی نادان در نظر گرÙته شده Ú©Ù‡ بی علت هیجانزده است آنهم عمدتا به علت تØریکات بی اساس خارجی Ùˆ موضوع صرÙا ØÙظ جایگاه Ùˆ قدرت است توسط دولتمردان بسیار مشتاقم بدانم آقای طیبی از Ú†Ù‡ دانشگاهی دکتری جامعه شناسی خود را دریاÙت کرده اند