گفتگو با محمد عبدی زاده در باره سینما وآخرین فیلم اش « فهرست مرگ »

 

 از نظر محمدعبدی زاده سینما چه تعریفی دارد؟

- سینما ... برای من سینما تمام زندگی است و حاضرم به خاطرش بمیرم ... راستش من همه زندگی ام روا دادم تا سینما را داشته باشم . و از این بابت هم پشیمان نیستم و اگر قرار باشد دوباره تصمیم بگیرم ، باز هم همین تصمیم را خواهم گرفت . 

 

 

اصلاً سینمای محمد عبدی زاده به دنبال چیست؟

- من ایمان دارم که سینما آنقدر ارزشمند است که باید به خاطرش جانم را فدا کنم ، اما آنقدر هم ارزشمند نیست که بخواهم انسانیت را فدایش کنم . من در حیطه مسئولیتم کسی را نا امید نمی کنم و بخاطرسینما آزارش نمی دهم . به نظر من سینما باید انسانیت را ترویح کند. سینما باید مهربان باشد و سینماگر می بایست پیامبرگونه رفتار کند. سینمای من به دنبال معنویت و انسانیت است، نه جایزه گرفتن ، نه فروش میلیاردی به هربهایی ومعروفیت با هر حربه ای !

 

 

آیا از روند فیلمسازی خودتان راضی هستید ؟

- گاهی بله و گاهی هم نه ... اما این راهی هست که من خودم انتخاب کردم و با آگاهی تمام هم انتخابش کردم . پس با مشکلات و مصیبتهای پیش رو هم یا کنار می آیم، یا با آن ها مبارزه می کنم . یکی از دوستانم به شوخی به من می گوید ، تو مصیبتی . درست هم میگوید ... اما من این مصیبت را دوست دارم، چون هنرمند بودن همیشه با مصیبت کشیدن همراه است و بس ، و من این مصیبت ها را تحمل می کنم.

 

 

ـ به طور کلی ایده اصلی فهرست مرگ از کجا آمد ؟

- این موضوع واقعا به خیلی چیزها بستگی دارد. بیشتر مواقع اتفاقی که می افتد این است که تو به دنبال فهم موضوعی هستی و با خودت کلنجار می روی . سپس سرت را به دیوار می کوبی و بی خیال می شوی و به سراغ موضوع دیگری می روی . اما می بینی این موضوع تو را رها نمی کند و دوباره بر می گردی . من معمولا ایده های زیادی در سرم دارم ، اما به نوبت به سراغشان می روم و این بار نوبت فهرست مرگ بود . موضوعی مثل شکنجه ! مگر می شود به راحتی از آن گذشت . من هم نتوانستم. اگر هم می خواستم بگذرم این موضوع بود که مرا رها نمی کرد. دوست داشتم به شکنجه بپردازم و از انسانهایی حرف بزنم که از شکنجه کردن لذت می برند و در مقابل انسانهایی که ترسی از شکنجه شدن و عذاب کشیدن ندارند، چون به هدفی که انتخاب کرده اند ایمان کامل دارند. مثل خیلی از قهرمانان این فیلم. مثل همه قهرمانان و ستم دیدگان تاریخ که مقابل ظلم و ستم ایستادند . جانشان را فدا کردند اما هیچ وقت نه لرزیدند و نه تسلیم شدند. می دانستم که کار سختی در پیش دارم و از طرفی هم اصرار داشتم فیلم در یک مکان واقعی تولید بشود. من اصولا دکور و یا محل های جعلی را دوست ندارم. رفتم سراغ مکان اصلی و هدف گیری کردم و تیرم را شلیک کردم تا فهرست مرگ ساخته شود. هزار بار مردم و زنده شدم . اما تیرم درست به هدف نشست و بالاخره توانستم فیلم را بسازم. 

 

 

ـ بعد از این که ایده اصلی شکل گرفت . چه مراحلی را برای نوشتن فیلمنامه طی می کنید ؟

ایده اصلی شکنجه است که از چند سال پیش در ذهنم حک شده بود . تقریبا از زمان ساخت مجموعه «اسیر در زنجیر دروغ» فیلمنامه فهرست مرگ به مرور شکل گرفت . نگارش شد . به دفعات بازنویسی و هر روز پر رنگتر و قوی تر از همه نوشته هایم شد . راستش امیدی هم به ساختنش نداشتم ، اما می نوشتم . تا این که یه جنون، یه شوخی،  باعث شد فیلمنامه کامل بشود و همان جنون هم باعث ساخته شدنش شد . فیلم در شرایط بسیار سخت و با بودجه بسیار ناچیزی ساخته شد و من بی نهایت از آن راضی هستم. البته فداکاری عده ای از همراهان و دوستانم هم مزید بر علت شد که از همه زحمات و مهربانی آنها سپاس گزارم.

  

 

ـ فهرست مرگ دنبال چیست و شما با ساخت این اثر به دنبال چه چیزی بودید ؟

فهرست مرگ به دنبال احیای مرام و منش قهرمانی و پایداری انسانهای آزاده است . این فیلم ادای دین می کند به همه مبارازانی که به خاطر عدالت و آزادی خواهی به مبارزه با طلم و ستم می پردازند . جانشان را فدا می کنند اما از هدفشان دور نمی شوند .  فهرست مرگ ،  قصّه نیست، نردبان است. نردبان آسمان. آسمانِ نهانِ درون که در ژرفا و پهناوری کم از آسمان برون نیست.

 

 

ـ حرف فهرست مرگ چیست ؟

واقعش این است که زمانه پر رنجی که در آن به سر می بریم برداشت های مرا هم خَش انداخته و از رویداد ها نه فقط آنچنان که بوده اند بلکه آنچنان که برمن گذشته اند، سخن میگویم. بعبارت دیگر خاطرات زندان و زندانیان در فهرست مرگ پیش از آنکه به یادها و رویدادهای گذشته استوار باشد سازنده معناهایی ازدیروز است که از درون نیازها و خواستهای امروز سربر میکشند. رنجی که یادآوری بعضی خاطرات به همراه دارد نیز تأثیر خودش را میگذارد. فرض کنیم در گذشته های دور با پدر و مادر و «دوست»ی، وسائلی را جا به جا کرده، در رَفه گذاشته و جایی انبار کرده ایم.

بعدازسالیان دراز که به آن سر می زنیم چه بسا آن وسائل، بید زده، بوی نا گرفته یا پر از گرد و خاک و تار عنکبوت شده است. می خواهیم ببریم توی آفتاب پهن کنیم. نمی توانیم. 

 

 

ـ شخصیت های اصلی فیلم چگونه شکل گرفتند ؟

کلنجار رفتن با شخصیتها بخشی ازکار من است . قرار نیست شخصیت وقتی شکل گرفت یاغی گری کند. من شخصیتهای فیلم هایم را مهار می کنم و به کسی باج نمی دهم . نه شخصیت فیلمم و نه  بازیگران فیلمم . اما کم کم با آن ها دوست میشوم و همراهیشان می کنم . مدام آن ها را محک می زنم . می خواهم بدانم شخصیت من درحال شکنجه شدن چه حسی دارد و یا در حال شکنجه دادن چگونه  رفتار می کند. همینظور بعضی از بازیگرانم که مدعی هستند و این که بی ادعا، چه می کنند به مرور و پنهانی کشفشان می کنم و این کشف و شهود باعث شکل گیری شخصیت و انتخاب بازیگر مورد نظرم برای شخصیت مورد نظر می شود. گاهی نیز با همان نگاه اول بازیگر مورد نظرم را انتخاب می کنم و به هیچ عنوان هم تغییرش نمی دهم و در فهرست مرگ این اتفاق افتاد . من برای اولین بار که مهدی را دیدم می دانستم که شخصیت بدمن فیلمم را پیدا کردم . اصلا بر اساس خصوصیاتی که  مهدی  داشت ، شخصیت مامور شکل گرفت .

 

 

ـ در طول ساخت فیلم از چه چیزی لذت می برید ؟

خُب مهم ترین هدفی که می خواستم به آن برسم پاسخ به این حس بود  که « چه چیزی اتفاق خواهد افتاد» بود ؟ . فکر می کنم بخشی از این اتفاق به خاطر روش خاص من برای نزدیک شدن به این فیلم بود . اول فهرستی از چیزهای که می خواستم تهیه کردم و با آنها کلنجار رفتم تا در داستان کلی به درستی کنار هم قرار بگیرند. بعد با مشکلات فیلمسازی مستقل دست و پنجه نرم کردم. چون اصرارعحیبی دارم که مستقل کارکنم و این یعنی مشکل و خوشبختانه مخاطب متوجه این مشکلات نیست . اما واقعا برای من چالش بزرگی است . سپس نوبت به انتخاب بازیگران و سایر عوامل می رسد و من در این فیلم به خصوص دوست داشتم دست به یک ریسک بزرگ بزنم. اول بهترین یارم رو که فیلمبردارم بود انتخاب کردم . جوانی هنرمند و کار بلد و بعد از آن انتخابهای سخت و طاقت فرسا که سه ماه طول کشید ، یعنی انتخاب همه بازیگرانم را از میان هنرجوهای خودم . با دقت آنها را کنار هم چیدم و شکل دادم . البته چند نفرازدوستان که تجربیات اندکی داشتند هم به من ملحق شدن و با همه آنها هم تمرینات لازم را انجام دادم . خب .  همه این اتفاقات یعنی لذت من از سینما.

 

 

ـ به چه دلیل در این فیلم از بازیگران آماتور استفاده کردید ؟

همان جنون و دیوانگی و یا بهتر است بگویم علاقه شدیدم به استقلال و تجربه گرایی باعث این موضوع شد. خیلی ها مرا ترساندند و گفتند که این کار با این بازیگران شدنی نیست . اما من ایمان داشتم که بهترین فیلمم را با بازیگران غیرحرفه ای خواهم ساخت . من به خودم و انتخابم ایمان دارم و برای همین هم از برنامه کاری که برای خودم می نویسم وحشت نمی کنم . به سراغ بازیگران آماتور رفتم تا به خودم ثابت کنم که می توانم و توانستم . چون سینمای من نزدیک به مستند است و با واقعیتهای جامعه آمیخته شده بنابریان من به دنبال آرتیست نیستم به دنبال همراهان خوب هستم.

 

 

ـ آیا از ساخت این فیلم راضی هستید ؟

البته که راضی ام . چون از اول می دانستم قرار است چه اتفاقی برایم بیفتد . کلی اذیت شدم . تحقیر شدم . جفا دیدم و بی مهری همراهانم را تحمل کردم . اما تجربه هم کردم . من با تمام قدرتم ایستادم تا فهرست مرگ کامل بشود و حالا در میان تصاویر گرفته شده ، انبوهی از همه زیبایی ها و زشتی هارا می بینم که مواد لازم برای شکل گرفتن یک فیلم خوب است.

 

 

ـ فهرست مرگ در چه مرحله ای است ؟

فیلم دارد تدوین می شود و مراحل فنی را سپری می کند ... من اصولا در زمان پیش تولید و پس از تولید کند هستم و با حوصله پیش می روم . این همه زحمت نکشیدم که با عجله مراحل فنی را سپری کنم . مراحل فنی باید با دقت  و حوصله پیش برود و من هم دارم همین کار را می کنم .  

 

 

ـ برنامه بعدیتان چیست ؟ 

این بخش خیلی سخته . هزارتا برنامه دارم . اما نه ، در تدارک ساخت سریال «همه مردان رئیس جمهور هستم»  و اگر این اتفاق به هر دلیلی کند پیش برود نقشه ذهنم را تغییر می دهم و بلافاصله استارت تولید فیلم سینمایی « بی بازگشت »  را می زنم .

 

 

ـ حرف آخر ؟

حرف آخر ... حرف آخر اینکه تشکر از مجله محترم اسرارنامه و به خصوص شما جناب محسنیان عزیز که همیشه یارو یاور من هستید و با پوشش رسانه ای فعالیت هایم، حمایتم می کنید . همینطور صادق، شاهین، مهدی، رضا، حمد و هادی و سایر همکاران و همراهان خوبم  و همه کسانی که کمکم 

کردند و همه آنهایی که کمکم نکردند و سد راهم شدند . اما من از آن سدها عبور کردم و به لطف یزدان پاک فیلم «فهرست مرگ » را به سرانجام رساندم و این حرف آخرم است ... والسلام

 

 

برای مطالعه مطالب بیشتر از سید مهدی محسنیان فر هم اکنون روی اینجا کلیک کنید.