ششتمد یکی از شهرهای قدیمی استان خراسان می باشد که در فاصله 35 کیلومتری جنوب شرق سبزوار واقع شده است.
این شهر قدیمی مانند هر منطقه دیگری از ایران اسلامی در ایام مختلف سال از آداب و رسوم و مناسک خاص خود برخوردار است.
به ویژه قرار گرفتن ششتمد در سرزمین تاریخی وشیعه پرور سربداران کمک کرده است ، که آداب و رسوم و فرهنگ مذهبی خاصی در این ناحیه شکل بگیرد.
براساس اطلاعات مجله اینترنتی اسرارنامه ، ششتمد تاریخی حدوداً 4هزارساله دارد. و در دوره هخامنشیان  قسمتی از بخشهای بیست گانه خراسان محسوب می شده است. (منبع)
مردم ششتمد پس از ظهور دین مقدس اسلام در سال 30 هجری مانند دیگر بخش های سرزمین بیهق به آیین اسلام می گرایند و این شهر از آن زمان تا کنون به عنوان یکی از مناطق آباد سبزوار برپهنه سرزمین سربداران حیات خود را ادامه داده است.
برمبنای این گزارش مجله اینترنتی اسرارنامه برخی منابع همچنین در خصوص علت نام گذاري  ششتمد نیز نوشته اند : كه چون این منطقه در گذشته بسيار خوش آب و هوا بوده است و مستعد كاشت درخت "سنجد" در آن درخت سنجد بسيار وجود داشته  و كلمه "تمد" در لغت به معني درخت سنجد است . بنابراين اين كلمه ششتمد يعني "شش درخت سنجد" (منبع)
ششتمد با این پیشینه طولانی فرهنگی خاستگاه شخصیت های بزرگی در تاریخ خراسان و ایران بوده است. یکی از این شخصیت های برجسته ششتمد ابن فُندق ابوالحسن علی بن زید بیهقی نویسنده کتاب ارزشمند تاریخ بیهق است.
این مورخ و دانشمند بزرگ ششتمدی در کتاب تاریخ خود گفته است : ششتمد يعني شش خوبي شامل : 1-آب گواراي مرغزار 2-نسيم با صفاي بهار درلاله زار 3-طبيعت زيبا در ريگزار 4- ككثرت فضلا و ادبا 5- مردم پرمهر و باصفا 6- شش قله قشنگ كشيده شده بر بلنداي سبزوار ،تمام اين ظرافت و زيبايي را حكيم بيهقي به زيباترين شكل ممكن در كتاب تاریخ بيهق ذكر كرده است.(منبع)
بدیهی است شهری با این قدمت و پیشینه غنی فرهنگی در دامن پرافتخار سرزمین تاریخی سربداران باید در ایام مختلف سال دارای آداب و رسوم ارزشمند خاص خود باشد.
از آنجایی که مذهب مردمان منطقه ششمد شیعه دوازده امامی است و اعتقاد و علاقه ای خاص میان مردم این بخش نسبت به ائمه معصومین وجود دارد ، متنوع ترین  و گسترده ترین آداب و رسوم محلی این شهر را می توان در مناسبت های مذهبی از جمله ایام سوگواری های سرور و سالار شهیدان امام حسین (ع) جستجو کرد.
در همین راستا تعدادی از رسانه های محلی دارالمومنین سبزوار در  روزهای اخیر که مصادف بود با ایام  تاسوعا و عاشورای حسینی به انتشار گوشه هایی از آیین زیبای عزاداری مردم ششتمد در ماه محرم پرداختند.
مجله اینترنتی اسرارنامه اینک در اینجا به انتشار این مطلب خواندنی در خصوص آداب و رسوم ششتمدی ها در ماه محرم می پردازد :

نگرشی بر برخی از آیین های سوگواری مردم ششتمد حسین پور/ آیین نخل گردانی ، قوم بنی اسد ، شیر گردانی ، کاتب گردانی ، طفلان العطش،علم گردانی از مهمترین رسوم مردم ششتمد در روزهای تاسوعا ، عاشورا و یازدهم محرم در ششتمد است .

عضو هیئت عاشقان ثارالله ششتمد گفت: هر کسی روز عاشورا را در شهر ششتمد گذرانده باشد یا بگذراند بی شک یکی از مسایلی که نظر او را جلب خواهد کرد اجرای آیین های نمایش گونه متنوع در این روز می باشد .
وی افزود: از همان ابتدا روز مردم با نوای حسن و حسین و چاوشی به مسجد اصلی شهر فرخوانده می شوند و بدین گونه مراسم بطور رسمی شروع می شود و دسته عزاداران حسینی از میدان گاه و مسجد اصلی شهر شروع به حرکت می کنند و مسیر راهمپایی که معمولا حرکت در دور شهر و بازگشت به مسجد جامع می باشد ، آغاز می گردد .
موسی الرضا غربی ادامه داد: در ابتدا این دسته گروهی از کودکان و خردسالان که لباس سبز پوشیده اند و درون ریسمانی در اصطلاح به غل و زنجیرمی باشند ملاحظه می شود که فرد که در هیبت شمر می باشد شلاق به دست به سمت آنان حمله می کنند و اشعاری می خواند.
دانشجوی کارشناسی ارشد انسان شناسی افزود:یک از پیشکسوتان و از آیین ورزان قدیمی ششتمد که خود سالیان دراز در کسوت این آیین به ابراز ارادت خود به سید سالار شهیدان پرداخته است از سال های اجرا این آیین خاطره ها دارد ،می گوید که سالی در روز عاشورا در حال اجرا آیین بود و به سمت کودک با خواندن این جمله که خدا به داد ییتمان دشت کربلا برسد حمله ور می شد زنی به نشانه انزجار از شمر سنگی به سمت او پرت کرد و این عمل را چند باری نیز تکرار می کند . این خاطر شاید در نگاه نخست ساده به نظر برسد اما با دقت در آن می توان دریافت چگونه این آیین ها در نزد این مردم معنا یافته اند . به درستی این مردم چه برداشتی از این آیین ها داشته اند ؟ آیا آنان می خواسته اند باری دیگر واقعه کربلا را بازسازی کنند ؟ و در آن صورت به مخالف امامشان سنگ پرتاب کنند؟
عضو هیئت عاشقان ثارالله ششتمد اضافه کرد: اما با سپیده دم روز عاشورا در جوار آرامگاه ابوالحسن بیهقی معروف به ابن فندق که در نزد مردم ششتمد به پیر مزار معروف است متولیان آیینی نخل آرایی و نخل گردانی در حال تدارک نخل ششتمد هستند نخلی که با وسواس و دقت تمام باید آراسته شود گونه اینکه قرار است باری قدسی بگیرد و آنچنانکه معروف است قرار است این نخل تابوت نمادین حسین بن علی باشد ، پس آری باید در تزیین و آماده سازی آن نهایت کوشش و تلاش خود را به خدمت گرفت.
 در این میان از اهالی هر کسی که پارچه ای فاخر دارد جهت تزیین هر چه بهتر این نخل به متولی نخل تقدیم می دارد . در هنگامه تزیین نخل عده ای از مردم با پذیرایی از نخل آراییان این گونه به ابراز ارادت به خاندان عترت می کنند این گونه نخل بعد تزیین با هیبت و هیمنه ی خاص توسط مردم با احترام تمام حمل می گردد.
غربی گفت: از آیین دیگر که در این روز اجرا می شود و باز به نوعی روایت گر صحنه کربلا است آیین شیر گردانی است ،شیری که به اعتقاد مردم این منطقه باحزن و اندوهی وصف ناپذیر باید پاسدار اجساد هفتاد و دو شهید کربلا باشد. شیر ژیان و خشگینی که از نرسیدن به واقعه کربلا خشمگین است و با اندوه ای آلوده به خشم به در میان دسته عزاداران سوار دوش افراد که خود بنا به نذری این مهم را بر عهده گرفته اند می چرخد و بعضا به زمین می نشیند و با اندوهی تمام خاک نگون بختی به سر می ریزد و هر گاه با نمادهای اشقیا مثل شمر برخورد می کند با خشمی وصف نا پذیر به سمت آنان حمله ور می شود ، تو گویی می خواهد آنان که به حسین بن علی این چنین ستمی روا داشتند را از صحنه هستی نیست کند.
کارشناس ارشد انسان شناسی افزود: اما در میان مردم ششتمد آیینی دیگر نیز خود نمایی می کند که در نوع خود در ایران بی نظیر به نظر می رسد ، و آن آیین کاتب گردانی است در این آیین که فردی با پوشیدن لباسی عربی و در دست گرفتن دفتر و قلم مویی بر کجاو های مینشیند و رسالت تاریخی خود که ثبت مصایب خاندان رسول است را انجام می دهد رسالتی که به بزرگی واقعه کربلا می تواند باشد چرا که قرار است راوی رخداد کربلا باشد وجود این آیین در فرهنگ این مردم نشان از اهمیت بالا تاریخ و فرهنگ نوشتاری و مکتوب می باشد.
عضو هیئت عاشقان ثارالله ششتمد گفت: اما این همایش که از روز نهم محرم شروع می شود در روز یازدهم و با مقتل خوانی در قتلگاه که معمولا در جور آرامگاه بیقی و و حضور هیت قوم بنی اسد پایان می یابد اما آیین قوم بنی اسد نیز از آیین های جالب توجه ششتمد می باشد . قوم بنی اسد اولین قومی بود که برسر اجساد شهدا کربلا حاضر شدند و سنت عزداری بر شهدا کربلا بعد از هزار و چهارصد سال از آنان باقی مانده است
وی ادامه داد: در آیین قوم بنی اسد ششتمد عده ای مرد در حالی که سعی نموده اند لباسهای خود را به گونه لباس اعراب درآورند بیل های بدست دارند و زنان که معمولا روی خود را پوشانده اند در حالی کلنگ بر دوش خود دارند به طور منظم به دنبال مردان در قتل گاه حرکت می کنند و در حالی که مردان بیل های خود را به نشان تدفین شهدا به زمین می زنند همگی با هم می خوانند ای قوم بنی اسد بیایید نعش شهدا دفن نماید.
غربی اضافه کرد: یکی دیگر از آیینهای عاشورایی ششتمد ، آیین علم گردانی و علم دزدی می باشد که خود دارای ابعاد اجتماعی و فرهنگی غنی ای می باشد و بحث از آن در حوصله این کوتاه سخن نمی گنجد و مجالی دیگر را می طلب. هر چند که هر کدام از این آیین ها جای بحث بسیار دارد و نگارش یک پایانامه و مقاله ای علمی درباره ای آیین های عاشورایی ششتمد که در مجامع علمی کشور مورد پذیرش قرار گرفته است حاکی از وجوه غنی و پر بار این آیین ها در تحلیلی های اجتماعی و فرهنگی و هنری و تاریخی دارد .
اما با اشاره به آیین های عاشورایی بی شک سخن ناقص خواهد بود که از سنت های تعزیه خوانی که در ششتمد از پیشینه بسیار برخوردار است سخنی به میان نیاید . برنامه عزاداری در ششتمد بعد از ظهر یازده روز اول محرم اجرای مراسمات تعزیه خوانی بوده و می باشد از تعزیه های که در این چند روز اجرا می شود می توان به تعزیه وهب ، حر ، مسلم حضرت علی اکبر ، حضرت عباس و امام حسین اشاره کرد.
منبع : سبزوارپیام

کوچه پس کوچه پیوندها
کلیک کنید :
آشنایی با آیین های سوگواری مردم سبزوار در ایام محرم