با فرا رسیدن ماه محرم ، در اسرارنامه قرار گذاشتیم به مطالب موضوعی پیرامون این ماه و آداب و رسوم آن و احتمالاً آسیب هایی که در سال های اخیر گریبان گیر این ماه عزیز شده است ، بپردازیم.
درهمین راستا درچند روز گذشته یکی از مخاطبین فرهیخته اسرارنامه آقای یاقوتیان مدیر وبلاگ وزین "خطه فرومد" دررابطه با موضوع "شبیه خوانی" با استناد به کتب دو تن از متفکرین و صاحب نظران دینی واجتماعی معاصر (آیت الله مطهری و دکتر علی شریعتی) ، مطلبی انتقادی برای اسرارنامه تهیه و ارسال کره است که در ا ینجا به انتشار آن می پردازیم.

مثل « شبیه » ای است که در ده ما می خوانند . زائری وسط راه مشهد ـ کربلا می میرد . امام رضا با امام حسین سر این زائر دعوا می کنند . امام رضا آمده آن را به طرف خودش می کشد که این مال مشهد ماست و امام حسین هم آمده آن را به طرف خودش می کشد که این از زوّار من است . کشمکش عجیبی است که خود یک نمایش و یک شبیه است .
بعد علی ، محمّد و فاطمه زهرا ( به عنوان داور ) می آیند . اینها را قبول نمی کنند . دعوای عجیب و غریبی بین امام رضا و امام حسین سر یک مرد که به نام ملّا رجب علی ( درگیر است ) . خلاصه جبرئیل از طرف خدا در شبیه می آید و می گوید : خدا سلام رسانده و گفته که : بالاخره یک جوری ( با هم کنار بیایید ) .
آنها می گویند : نخیر ، نمی شود .
( جبرئل می گوید ) : خوب ، حالا یک جوری رضایت بدهید ؛ بیایید ( فاصله مشهد ـ کربلا ) را متر کنید و ببینید به هر کدام نزدیک تر شد ( مال او باشد ) .
متر می کنند ؛ می بینند که « لا مذهب » وسط مرز به درک واصل شده !

[ مجموعه آثار 23 / جهان بینی و ایدئولوژی ، شریعتی ؛ علی ، شرکت سهامی انتشار ، چاپ دوم ، 1372 ، صفحه 198 ]

شبیه خوانی
در قدیم موضوعی بود به نام شبیه خوانی ( در تهران هم خیلی زیاد بوده است . ) که در واقع نوعی نمایش از حادثۀ کربلا بود . نمایش قضیّه کربلا فی حدّ ذاته بدون شکّ اشکال ندارد ، یعنی نمایش از آن جهت که نمایش است اشکال ندارد .
ولی ما می دیدیم و همه اطّلاع دارند که خود مسئلۀ شبیه خوانی برای مردم هدف شده بود .
 دیگر هدف امام حسین و ارائۀ داستان کربلا و مجسّم کردن آن حادثه مطرح نبود . هزاران چیز در شبیه خوانی داخل شده بود که آن را به هر چیزی شبیه می کرد غیر از حادثۀ کربلا و قضیّۀ امام حسین ، و چه خیانتها و شهوترانیها و اکاذیب و حقّه بازیها در همین شبیه خوانیها می شد که گاهی به طور قطع مرتکب امر حرام می شدند . به هیچ چیز پایبند نبودند .
 از بچگی این در یادم هست که در همین محلّ خودمان که فریمان است ، همیشه مسئلۀ شبیه خوانی مورد نزاع مرحوم ابوی ما رضون الله علیه و مردم بود ، گو اینکه ایشان در اثر نفوذی که داشتند تا حدّ زیادی در آن منطقه جلوی این مسئله را گرفته بودند ، ولی همیشه یک کشمکش در این مورد وجود داشت . ایشان می گفتند که شما کارهای مُسلّم الحرامی را به نام امام حسین مرتکب می شوید و این کار درستی نیست .
در سالهایی که در قم بودیم یادم هست که در آنجا هم یک نمایشها و شبیه های خیلی مزخرفی در میان مردم بود . سالهای اوّل مرجعیّت مرحوم آیت الله بروجردی رضوان الله علیه بود که قدرت فوق العادّه داشتند .
 قبل از محرّم بود به ایشان گفتند وضع شبیه خوانی ما این جور است . دعوت کردند ، تمام رؤسای هیئتها به منزل ایشان آمدند ، از آنها پرسیدند : شما مقلّد کی هستید ؟ همه گفتند : ما مقلّد شما هستیم .
 فرمودند : اگر مقلّد من هستید ، فتوای من این است که این شبیه هایی که شما به این شکل درمی آورید حرام است . با کمال صراحت به آقا عرض کردند که آقا ما در تمام سال مقلّد شما هستیم ، الّا این سه چهار روز که ابداً از شما تقلید نمی کنیم !!
گفتند و رفتند و به حرف مرجع تقلیدشان اعتنا نکردند . خوب این نشان می دهد که هدف ، امام حسین نیست ، هدف اسلام نیست ، نمایشی است که از آن استفاده های دیگری و لااقل لذّتی می برند . این ، شکل قدیمیش بود .
شکل مدرنش را ما امروز در نمایشهایی که برای عرفا و فلاسفه ، هر چند وقت یک بار در خارج و داخل به عنوان کنگره ای بزرگ به نام فلان عارف بزرگ مثلاً مولوی تشکیل می دهند ، می بینیم .
[ حماسة حسینی (1 ) ، شهید مرتضی مطهّری ، انتشارات صدرا ، چاپ شانزدهم ، زمستان 1369 ، صص 213 ـ 214 ]
تهیه کننده : مهدی یاقوتیان
مدیروبلاگ خطه فرومد

کوچه پس کوچه پیوندها
کلیک کنید:
هنگام درنگ / محرم از راه آمد تا بازهم