انقلاب اسلامی ایران که بدون شک باید آن را یکی از مهمترین رویدادهای سیاسی اجتماعی جهان در قرن بیستم هجری به شمار آورد ، هرچند با رهبری شکوهمند حضرت امام خمینی (ره) چون شجره ای طیبه به ثمر رسید ، اما پیش از آن نهالی بود که بذرش از مدت ها قبل در دل فرهنگ بیدار مکتب تشیع پاشیده شده بود و شاید بتوان ریشه ان را در همان قرن اول ظهور اسلام جست که شمار زیادی از ایرانیان به اسلام گرویدند و به ویژه مردم بعضی مناطق  نظیر بیهق (سبزوارامروزی در غرب خراسان) در ردیف شیعیان وفادار به مولای متقیان علی (ع) قرار گرفتند و این منطقه را به یکی از پایگاه های اصلی تشیع در ایران تبدیل کردند.(منبع1) ، (منبع2)

آن ها از همان زمان با روحیه و فرهنگ خاص آزادگی ، صلح جویی، علم دوستی وشهادت طلبی به وقت احساس خطر برای امنیت کیان اسلامی ، زمینه بروز انقلابی شبیه انقلاب اسلامی ایران در سال 57 را در دل خود می پرورانیدند و جنبش های و تحرکات بسیاری را نیز در این زمینه از خود بروز دادند.که یکی از موفق ترین ، بزرگترین و مشهورترین این جنبش ها ، قیام شیعی سربداران بود که هرچند بیش از نیم قرن دوام نیافت و با بعضی فراز و فرودها نیزهمراه بود ، اما در طول تاریخی سیاسی و اجتماعی ایران شبیه ترین نظام حکومتی به جمهوری اسلامی ایران در قرن بیستم و بیست و یکم را پدید آورد.

حکومتی که با قیام اعتراضی مردم نسبت به حاکمان خودکامه وقت تأسیس شد ، از اصول مذهب تشیع پیروی می کرد ، رهبران آن ساده زیست و کاخ گریزبودند و شیوه به قدرت رسیدن حاکمانش به گونه ای شورایی بود و نه وراثتی و ....

دراین نوشتار سعی می شود ، در طی چند قسمت به ترتیب تمام ویژگی های مشترک قیام سربداران وانقلاب اسلامی ایران را بررسی کرده و بدین ترتیب ریشه های حکومت جمهوری اسلامی ایران در تاریخ نهضت ملی مذهبی سربداران بازیابی شود.

دراولین قسمت از این مقاله به ویژگی مشترک فرهنگ برادری اشاره خواهد شد.

یکی از ویژگی های مهمی که در سربداران و انقلاب اسلامی ایران می توان به صورت اشتراکی یافت ، فرهنگ برادری و برادریابی است.
یک پژوهشگر مسائل سیاسی و تاریخی ایران درباره این ویژگی مشترک سربداران وانقلاب اسلامی ایران نوشته است:
برادریابی بخشی از فرهنگ اسلامی است که تا قبل از قیام الهی امام تنها در نهضت شیعی و بیگانه ستیز سربداران به آن توجه شده بود. از دیگر کسانی که دارای این فرهنگ بودند می توان شیخ حسن جوری را نام برد که به یاران وی «اخی صفت» می گفتند.(منبع)

فرهنگ برادری در میان سربداران را می توان به برابری و مساوات طلبی و مردمی بودن ماهیت این حکومت و امیران آن نیز تعبیر کرد.

در همین زمینه منابع تاریخی نوشته اند:
‌حس مساوات‌طلبي از جمله آرمان‌هاي اين قيام به شمار مي‌رفت. رهبران سربدار خود را جدا از مردم نمي‌دانستند و به راحتي در ميان مردم زندگي مي‌کردند و هيچ‌گونه ظلم و ستمي به مردم روا نمي‌داشتند.(منبع)

دیگر منابع در این زمینه نوشته اند:

از سربداران از سال 737 تا 788 دوازده تن به نام های عبدالرزاق ، مسعود ، آیتیمور ، اسفندیار ، فضل الله ، علی ، یحیی ، ظهیرالدین ، حیدر ، لطف الله ، حسن وعلی مؤید حکومت کردند. از این دوازده تن نه تن به سختی مقتول شدند. امیران سربداری درحکومت خود جانب عدل و مساوات رعایت می کردند ، چنانکه همه مالیات ها و عوارض سنگینی را که مغولان وضع کرده بودند لغو کردند. مثلا در عهد غازان خان که تازه اصلاحاتی به نفع رعایا به عمل آمده بود شصت درصد کل محصول را می گرفتند و حال آنکه سربداران این مبلغ را ده سه ، آن هم به جنس می گرفتند.
امیرمسعود 12000 روستایی را به سپاه خود در آورد و به آن ها مستمری و علوفه داد.
از این گذشته همه بردگانی را که از اربابان ستم پیشه خود می گریختند می پذیرفتند و زر و مال می دادند. پادشاهان سربداری در نهایت سادگی می زیستند، چنانکه آحاد نیز می توانستند به مجلس شاه درآیند و با او سخن گویند ، یا حتی بحث کنند.
هر روز در خانه پادشاه بارعام بود و مردم بر سر سفره وی می نشستند.(منبع)

همه این رفتارهای اقتصادی و اجتماعی امرای سربداران نشان از اعتقاد قلبی آنان به فرهنگ برادری دارد.
آنان تصور نمی کردند که شاه مملکت و سایه خدا بر سر مردم هستند که در نتیجه سهم بیشتر و تقاضای بیشتری از درآمدهای کشور داشته باشند. بلکه خود را با مردم عادی کوچه و بازار برادر و برابر می دانستند و در بین خود ومردم با سبک زندگی تجملاتی و تشکیلات و تشریفات آن چنانی فاصله ایجاد نمی کردند.
این ویژگی ها به خوبی و درحد بسیارکامل تر و هدفمندانه تر در بطن رفتار رهبران انقلاب اسلامی ایران نیز مشاهده می شود.و بارزترین جلوه فرهنگ برادری و برابری در رفتار حضرت امام خمینی (ره) بنیانگذار انقلاب اسلامی قابل مشاهده است.

به طوری که ایشان خود طی بیاناتی می فرمایند:

اگر به من بگویند خدمتگزار، بهتر از این است که بگویند رهبر. رهبری مطرح نیست، خدمتگزاری مطرح است. اسلام، ما را موظف کرده که خدمت بکنیم.
من با مردم ایران برادر هستم و خود را خادم و سرباز آنان می‏دانم.در اسلام یک چیز حکم می‏کند و آن قانون است. زمان پیغمبر هم قانون حکم می‏کرد. پیغمبر مجری بود.
امام خمینی خطاب به دولتهایی که خود را فرمانفرما و برتر از مردم می‏دانند، می‏فرمود:
دولتها اقلیتی هستند که باید برای خدمت این ملت باشند. و اینها نمی‏فهمند که دولت خدمتگزار ملت باید باشد، نه حاکم بر ملت آگاهی مردم و مشارکت و نظارت و همگامی آنها با حکومت منتخب خودشان، خود بزرگترین ضمانت حفظ امنیت در جامعه خواهد بود. (منبع)
 

نتیجه این طرزفکر عمیق امام خمینی (ره) این شد که در ایام 8 سال جنگ تحمیلی عراق علیه ایران ، رزمندگان سلحشور اسلام برادروار و بدون کمترین چشمداشت های مادی ومعنوی به جبهه های نبرد حق علیه باطل شتافتند و از خاک میهن خود به عشق امامی که او خود را برادر مردم و مردم او را پدر معنوی خود می دانستند ، به جهاد پرداختند و اجازه ندادند ، ذره ای از خاک وطن به دست بیگانه بیافتد.

به جز ویژگی فرهنگ برابری و برادری ، انقلاب اسلامی ایران و نهضت سربداران اشتراکات بسیار زیاد دیگری نیز دارند که در قسمت های بعدی همین مقاله به آن ها اشاره خواهد شد.
تا آن زمان با ما همراه باشید...
 

کوچه پس کوچه پیوندها

کلیک کنید:

هفتصدمین سالگرد قیام سربداران و لزوم مشارکت همگانی در پاسداشت این رویداد عظیم تاریخی